mai68

Μισό αιώνα μετά, το βάθος του ουρανού έχει το ίδιο χρώμα

 

Δημοσιεύτηκε στο Δελτίο Θυέλλης 5ο

Πόσο σημαντικός είναι για μας σήμερα ο Μάης του ’68; Η απάντηση δεν είναι αυτονόητη. Το πρώτο αφιέρωμα στον Μάη που θυμάμαι, ήταν το 1988, ήτοι πριν από 30 χρόνια (φευ!). Για τις νέες και τους νέους που έμπαιναν τότε στο Κίνημα, ο Μάης δεν ήταν απλώς μια ένδοξη σελίδα της επανάστασης, κάτι σαν την Κομμούνα ας πούμε. Ήταν κάτι πολύ περισσότερο: Η βασική μας ιδεολογική αναφορά, το ταυτοτικό Συμβάν του ρεύματος μας, η μεγάλη έκρηξη του παρελθόντος η οποία ταυτοχρόνως αποτελούσε τον βασικό μας στόχο για το μέλλον. Ο Μάης ήταν η στιγμή ενός συντελεσμένου μέλλοντα.

(περισσότερα…)

Περισσότερα

suprematism_4

100 χρόνια μετά, μια Επανάσταση που μας κάνει να σκεφτόμαστε

Δημοσιεύτηκε στο τεύχος 48 του Δελτίου Θυέλλης

Έναν αιώνα μετά από εκείνον τον ηφαιστειακό Οκτώβρη του 1917, συζητάμε ακόμα με πάθος για τη Ρώσικη Επανάσταση. Δεν ανταλλάσσουμε απόψεις σε κάποιο επιστημονικό συνέδριο για την Ιστορία, ως ειδικοί. Συζητάμε για τα γεγονότα εκείνου του Οκτώβρη ως αριστερές και αριστεροί, αντιμετωπίζοντας τη Ρώσικη Επανάσταση όχι ως αντικείμενο επιστημονικής έρευνας, αλλά ως ζώσα αφορμή πολιτικού προβληματισμού. Άραγε πόσα ιστορικά γεγονότα διατηρούν αυτή τη δύναμη τόσα χρόνια μετά την τέλεσή τους; (περισσότερα…)

Περισσότερα

lae

Γιατί δεν πήγε καλά η Λαϊκή Ενότητα;

Η Λαϊκή Ενότητα αποτέλεσε έναν από τους πρωταγωνιστές των εκλογών. Η ίδρυση της υπήρξε το «καινούργιο» αυτής της αναμέτρησης και απασχόλησε ιδιαίτερα τον δημόσιο διάλογο. Παρά τη μεγάλη δημοσιότητα όμως, τα αποτελέσματα της ΛΑΕ ήταν απογοητευτικά. Η συζήτηση για τις αιτίες της εκλογικής αποτυχίας της παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί εγείρει ζητήματα που δεν άπτονται μόνο της πορείας του συγκεκριμένου κόμματος, αλλά αφορούν γενικά το κομματικό φαινόμενο καθώς και τις εκλογικές συμπεριφορές. (περισσότερα…)

Περισσότερα

florak

«Το ρημάδι το καλό» που έλεγε ο Φλωράκης

Μια από τις πρώτες αναμνήσεις εκλογών που έχω, είναι ο Χαρίλαος Φλωράκης να συζητάει σε προεκλογική περιοδεία με τους κατοίκους ενός χωριού. Κατά τη διάρκεια της κουβέντας κάποιος του απευθύνεται λέγοντας «μα το ΠΑΣΟΚ δεν είναι λιγότερο κακό από τη ΝΔ;». Ο ηγέτης του ΚΚΕ απαντά με το γνωστό του στιλ: «Εκτός από το λιγότερο κακό, υπάρχει και το ρημάδι το καλό.» (περισσότερα…)

Περισσότερα

eurogroup-varoufakis

Η αδύνατη διαπραγμάτευση

Όσες και όσοι επιχειρούν τις τελευταίες εβδομάδες να αποτιμήσουν την κυβερνητική πορεία του ΣΥΡΙΖΑ απορρίπτοντας τη μνημονιακή στροφή του, καλούνται εκ των πραγμάτων να αντιμετωπίσουν το ακανθώδες ερώτημα: Η συνθηκολόγηση με τους δανειστές αποτέλεσε αποτέλεσμα της αθέτησης από τον Αλέξη Τσίπρα του προγράμματος του κόμματος ή πρέπει να εξετάσουμε αν, εκτός όλων των άλλων, το πολιτικό σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ ήταν εσφαλμένο; Το ζήτημα δεν σχετίζεται μόνο με τη θεωρητική ανάλυση όσων συνέβησαν, γιατί αναλόγως με τις απαντήσεις που δίνονται, προκύπτουν διαφορετικά πολιτικά σχέδια για το «μετά».

(περισσότερα…)

Περισσότερα

Δήλωση παραίτησης από την Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ

1o_synedrio_syriza_ekm_0 (1)

Συντρόφισσες και σύντροφοι,

Η προκήρυξη εκλογών πριν το έκτακτο συνέδριο που είχε αποφασίσει η ΚΕ του ΣΥΡΙΖΑ, δεν αποτέλεσε μόνο μια πράξη περιφρόνησης της συντεταγμένης δημοκρατικής λειτουργίας του κόμματος. Υπονόμευσε επίσης την τελευταία ευκαιρία για την ενότητα του ΣΥΡΙΖΑ και ακύρωσε τη δυνατότητα ενός πολιτικού διαλόγου που έχουμε ανάγκη πιο πολύ από κάθε άλλη φορά. Το αποτέλεσμα της επίσπευσης των εκλογών είναι ορατό: ο ΣΥΡΙΖΑ βαδίζει προς τις κάλπες ακρωτηριασμένος και με πρόγραμμά του την πλήρη εφαρμογή του τρίτου Μνημονίου.

Ο εκβιασμός που δέχτηκε η κυβέρνηση από τους δανειστές ήταν απολύτως υπαρκτός. Γι’ αυτό και δεν στέκουν η ρητορεία περί «προδοσίας» καθώς και η εύκολη αντιμνημονιακή συνθηματολογία. Ωστόσο, ούτε ο εκβιασμός πρέπει να μετατραπεί στο ανυπέρβλητο όριο της πολιτικής ζωής ούτε το αντικοινωνικό Μνημόνιο να εξελιχθεί σε προγραμματικό ορίζοντα του ΣΥΡΙΖΑ. Ο εκβιασμός είναι ο πραγματικός διεθνής συσχετισμός που πρέπει να πολεμήσουμε.

Χρειαζόμαστε λοιπόν, αφού επισημάνουμε τα λάθη της προηγούμενης περιόδου, τη χάραξη ενός ρεαλιστικού σχεδίου απεμπλοκής από το Μνημόνιο. Με σοβαρό οικονομικό προγραμματισμό, οργανωτική αναδιάταξη της δημόσιας διοίκησης, κινητοποίηση του δημιουργικού δυναμικού της κοινωνίας και, πάνω απ’ όλα, ενεργή λαϊκή συμμετοχή σε όλα τα επίπεδα. Χωρίς φετίχ, ευσεβείς πόθους κι επιπολαιότητα.

Αυτή τη στιγμή στον ΣΥΡΙΖΑ η εκπόνηση του σχεδίου απεμπλοκής όχι μόνο δεν έχει ξεκινήσει, αλλά ούτε καν συζητιέται. Διαφωνώντας τελείως με την κεντρική γραμμή του κόμματος και μπροστά στον θρυμματισμό της συντεταγμένης εσωκομματικής λειτουργίας, δεν μπορώ παρά να παραιτηθώ από μέλος της Κεντρικής Επιτροπής.

Η παραίτηση μου επ’ ουδενί οδηγεί στην ιδιώτευση. Τώρα που ένας πολιτικός κύκλος κλείνει, καλό είναι να θυμόμαστε ότι Αριστερά δεν (πρέπει να) σημαίνει μόνο ένα πρόταγμα κοινωνικού μετασχηματισμού, αλλά και μια ορισμένη ευπρέπεια. Ας αποφύγουμε λοιπόν την ανθρωποφαγία και τη χυδαιότητα. Μάς αξίζει κάτι (πολύ) καλύτερο. Δεν είμαι βέβαιος για το αν το βάθος του ουρανού παραμένει κόκκινο· γαλάζιο πάντως δεν είναι.

Γιάννης Αλμπάνης 26/8/2015

 

Περισσότερα

Νέα γραμμή, όχι κυνήγι μαγισσών

Meeting between Greek Prime Minister Alexis Tsipras and the Iranian Foreign Minister Mohammad Javad Zarif Konsari in Maximos Mansion, Athens, on 28 May, 2015 / Συνάντηση του Αλέξη Τσίπρα  με τον Ιρανό Υπουργό Εξωτερικών Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ Κονσάρι, Αθήνα, 28 Μαίου, 2015

Δημοσιεύτηκε στην Σφημερίδα των Συντακτών στις 14/2015

Η απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ για σύγκληση έκτακτου συνεδρίου τον Σεπτέμβρη έδωσε μια τελευταία ευκαιρία για να αποφευχθεί μια διάσπαση που μοιάζει αναπότρεπτη.

Μάλιστα, θα ήμασταν πιο ακριβείς αν κάναμε λόγο για πολυδιάσπαση αφού, πέρα από τον κόσμο που πάντοτε στις διασπάσεις αποτραβιέται από τις οργανωμένες διαδικασίες, θα υπάρξει τμήμα του ΣΥΡΙΖΑ που δεν θα συνταχτεί με κάποιο από τα δύο μέρη της σύγκρουσης.

Με την απόφαση της Κ.Ε. οριοθετήθηκε ένα πλαίσιο εσωκομματικού διαλόγου με ορίζοντα το έκτακτο συνέδριο, που δεν επιτρέπει μονομερείς ενέργειες όπως είναι οι διαγραφές.

Είναι αυτονόητο ότι το συνέδριο (ως η κορυφαία δημοκρατική διαδικασία του κόμματος) θα πρέπει να αποφασίσει για τη στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές. Αυτή τη στιγμή βέβαια όλα δείχνουν ότι η τελευταία ευκαιρία για την ενότητα του ΣΥΡΙΖΑ θα πάει χαμένη…

Παρά όμως την απαισιοδοξία για τις εσωκομματικές εξελίξεις, θα ήταν χρήσιμο να σκιαγραφήσουμε τις πολιτικές προϋποθέσεις που θα μπορούσαν να διασφαλίσουν την ενότητα και την αριστερή πορεία του ΣΥΡΙΖΑ. Ακόμα και αν σήμερα δεν μπορούν να βρουν ευήκοα ώτα, θα μπορούσαν ίσως να δώσουν έναυσμα διαλόγου στο προσεχές μέλλον.

Πρώτα απ’ όλα, ο ΣΥΡΙΖΑ (και εν γένει η Αριστερά) δεν μπορεί από θέσεις κυβερνητικής ευθύνης να εφαρμόσει το νέο Μνημόνιο, πόσο μάλλον όταν αυτό επιβλήθηκε με οικονομικό πραξικόπημα. Είναι ζήτημα ηθικής τάξης (αφού το πρόγραμμά του κινείται στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση) και πολιτικής στρατηγικής (αφού η εφαρμογή των μνημονιακών μέτρων θα θρυμματίσει τις κοινωνικές συμμαχίες του κόμματος). Δεν μπορεί ο Αλιέντε να εφαρμόσει το πρόγραμμα του Πινοσέτ.

Δεύτερον, δεν είναι δυνατόν να συζητάμε σήμερα σαν να μην ήταν υπαρκτός ο στυγνός εκβιασμός των δανειστών ή σαν να μην έχει λάβει χώρα το εξάμηνο της διαπραγμάτευσης. Δεν έχει κανένα απολύτως νόημα μια επιστροφή στην πολιτική ρητορεία του 2012. Ισως το πιο μεγάλο κέρδος του εξαμήνου που πέρασε είναι ότι έφτασε στο απώτατο όριό της, την τακτική της «σκληρής διαπραγμάτευσης», αναδεικνύοντας εντέλει την ανεπάρκειά της.

Το μείζον ερώτημα που προέκυψε από την ήττα της τακτικής μας είναι το πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί μια ευρωπαϊκή ελίτ που έχει και τη δύναμη και τη βούληση να εξοντώσει οικονομικά έναν ολόκληρο λαό, προκειμένου να στραγγαλίσει εν τη γενέσει ένα εναλλακτικό πολιτικό παράδειγμα.

Τρίτον, είναι όρος ύπαρξης για τον ΣΥΡΙΖΑ και, κυρίως, για την ελληνική κοινωνία να χαράξουμε και να εφαρμόσουμε ένα σχέδιο απεμπλοκής από το Μνημόνιο. Η απεμπλοκή ούτε μπορεί να χάνεται στο βάθος της τετραετίας ούτε μπορεί να επέλθει ως αποτέλεσμα της… πλήρους εφαρμογής του Μνημονίου.

Τέταρτον, ούτε ενότητα αλλά ούτε καν διάλογος μπορούν να υπάρξουν σε ένα κλίμα ανθρωποφαγίας που αρχίζει να θυμίζει ζοφερές εποχές της Αριστεράς.

Στον ΣΥΡΙΖΑ δεν υπάρχουν ούτε προδότες ούτε και υπονομευτές. Πέρα από τη νοσηρότητα που παράγουν, οι θεωρίες συνωμοσίας και η ενοχοποίηση προσώπων αποπροσανατολίζουν από τα πραγματικά πολιτικά ερωτήματα. Οπως έλεγε ένας παλιός κομμουνιστής: Δεν έφταιγαν ούτε ο Ζαχαριάδης ούτε ο Μάρκος. Η γραμμή ήταν από την αρχή λάθος γιατί δεν είχαμε καταλάβει τον κόσμο στον οποίο ζούσαμε.

Νέα γραμμή χρειαζόμαστε, όχι διάσπαση και κυνήγι μαγισσών.

 

Γιάννης Αλμπάνης

Περισσότερα

Χρειαζόμαστε σχέδιο για την ανατροπή της επικυριαρχίας των δανειστών

syntagma

 

Συνέντευξη του Γιάννη Αλμπάνη στην Τζέλα Αλιπράντη για την Εποχή της 26/7/2015

 

  • Πώς αποτιμάτε τη συμφωνία που έφερε η κυβέρνηση;

 

Η συμφωνία αποτελεί το αποτέλεσμα ενός στυγνού εκβιασμού. Υπό την απειλή της ανατίναξης του τραπεζικού συστήματος που θα οδηγούσε στην άτακτη χρεοκοπία και την πλήρη οικονομική καταστροφή, επιβλήθηκε στην ελληνική κυβέρνηση το τρίτο μνημόνιο. Όπως ακριβώς τα δύο προηγούμενα, το τρίτο μνημόνιο βαθαίνει την ύφεση και την ταξική πόλωση, χωρίς να διασφαλίζει σε βάθος χρόνου την παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη –παρά την επικείμενη αναδιάρθρωση χρέους. Επιπλέον, διαιωνίζει το καθεστώς μειωμένης λαϊκής κυριαρχίας, από τη στιγμή που η Βουλή νομοθετεί καθ’ υπαγόρευση των δανειστών. Η συμφωνά βρίσκεται δηλαδή στον αντίποδα του πολιτικού σχεδίου του ΣΥΡΙΖΑ και των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης. Αν και συνήθως γίνεται λόγος για «πραξικόπημα», νομίζω ότι μάλλον θα έπρεπε να ανατρέξουμε σε καταστάσεις του 19ου αιώνα όταν οι αγγλικές κανονιοφόροι επέβαλλαν στην ελληνική κυβέρνηση την πολιτική που θα έπρεπε να ακολουθήσει. Το ότι η συμφωνία είναι πολύ κακή, επ’ ουδενί σημαίνει ότι ο εκβιασμός δεν ήταν απολύτως υπαρκτός. Το ερώτημα είναι γιατί τα πράγματα έφτασαν στο σημείο ώστε να τεθεί το τελεσίγραφο «μνημόνιο ή άτακτη χρεοκοπία».

 

  • Υπάρχει έδαφος για απεμπλοκή από τα μνημόνια;

 

Κατ’ αρχάς, πρέπει να συνομολογήσουμε ότι δεν υπάρχει πολιτικό έδαφος για να εφαρμόσει ο ΣΥΡΙΖΑ τα μνημόνιο. Είναι τόσο λεπτομερείς οι προβλέψεις της συμφωνίας και τόσο αυστηρή η επιτήρηση που δεν υπάρχει εναλλακτικός τρόπος εφαρμογής ή δυνατότητα υιοθέτησης «αντίμετρων». Το μνημόνιο θα εφαρμοστεί (αν εφαρμοστεί) με κοινωνικό πόνο και κρατική καταστολή. Επομένως, θα πρέπει να εξυφάνουμε ένα σχέδιο ανατροπής της επικυριαρχίας των δανειστών, ένα χειραφετησιακό σχέδιο αποκατάστασης της λαϊκής κυριαρχίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Σε ένα τέτοιο σχέδιο όσο αναγκαία είναι η κινητοποίηση των μαζών άλλο τόσο απαραίτητη είναι η ενδελεχής τεχνική τεκμηρίωση –ειδικά σε ό,τι αφορά το τραπεζικό σύστημα. Το ζητούμενο είναι πώς δεν θα βρεθούμε ξανά ενώπιον του θανάσιμου τελεσίγραφου «μημόνιο ή άτακτη χρεοκοπία» ή τουλάχιστον πώς θα μπορέσουμε να το αντιμετωπίσουμε με σχετική επάρκεια.

 

  • Αυτή τη στιγμή ο ΣΥΡΙΖΑ εμφανίζεται διχασμένος, μπορεί να αποφευχθεί η ρήξη;

 

Αν συνεχίσουμε όπως σήμερα, η διάσπαση θα έχει συντελεστεί μέχρι τα τέλη Σεπτέμβρη. Μάλιστα μπορεί να επέλθει ο κατακερματισμός του κόμματος -σε ό,τι αφορά το στελεχιακό δυναμικό του, όχι το εκλογικό σώμα του. Επειδή από ένα σημείο και μετά η διάσπαση «σε πάει μόνη της» και δεν «την πας εσύ, ίσως τώρα να είναι η τελευταία ευκαιρία για να διατηρηθεί το κόμμα ενωμένο. Θα πρέπει όμως να τηρηθούν τρεις βασικές προϋποθέσεις:

α) Να αποκατασταθεί κλίμα διαλόγου κι ευπρέπειας. Στον ΣΥΡΙΖΑ δεν υπάρχουν ούτε προδότες ούτε τζάμπα μάγκες.

β) Να επανεργοποιηθούν τα όργανα του κόμματος (όπως η ΚΕ) που βρίσκονται σε αδράνεια.

γ) Να πάμε με βάση το Καταστατικό σε συνέδριο στρατηγικού επανακαθορισμού της πορείας του όλου ΣΥΡΙΖΑ. Όχι συνέδριο ξεκαθαρίσματος λογαριασμών.

 

  • Υπό ποιους πολιτικούς όρους μπορεί να υπάρξει ενότητα του κόμματος;

 

Δύο είναι οι βασικοί πολιτικοί όροι. Ο πρώτος είναι ότι εφαρμογή του μνημονίου δεν συνιστά τον ορίζοντα της πολιτικής μας. Δηλαδή, αρνούμαστε να εσωτερικεύσουμε την ήττα και να τη μετατρέψουμε σε ιδεολογία. Η εφαρμογή του μνημονίου απαιτεί ένα άλλο κόμμα, ασχέτως αν αυτό θα ονομάζεται ΣΥΡΙΖΑ ή όχι. Ο δεύτερος όρος είναι ότι θα συζητήσουμε όλοι νηφάλια επί των πραγματικών δεδομένων. Ο οικονομικός πόλεμος των διεθνών κέντρων δεν είναι μπλόφα, αλλά απολύτως υλικό ζήτημα, το οποίο δεν αντιμετωπίζεται απλά με αδάμαστο φρόνημα. Εξίσου υπαρκτή είναι η δαμόκλειος σπάθη της τραπεζικής χρεοκοπίας που επικρέμεται πάνω από την ελληνική οικονομία. Τα πραγματικά ζητήματα απαιτούν πραγματικές απαντήσεις, όχι ηθικολογικά παρακελεύσματα.

 

  • Τελικά, πρόκειται όντως για «στρατηγική ήττα» της κυβέρνησης η συμφωνία, όπως διατυπώνουν πολλά μέλη του κόμματος;

 

Αναμφίβολα ηττήθηκε η κυβέρνηση. Όχι μόνο δεν επεξεργάστηκε Plan Β, αλλά ούτε και το Plan A το εφάρμοσε με τον καλύτερο τρόπο –τι άλλο σημαίνουν οι αλλαγές στη διαπραγματευτική ομάδα και τον υπουργό Οικονομικών… Επιπλέον, στους τομείς που δεν επηρεάζονταν από τη διαπραγμάτευση, ο απολογισμός είναι αναντίστοιχος με τις προσδοκίες των μελών του ΣΥΡΙΖΑ. Ωστόσο, η συμφωνία σηματοδοτεί επίσης τη διάψευση στρατηγικών αντιλήψεων του ΣΥΡΙΖΑ όπως ότι:

α) Μπορεί να γίνει ανεκτή μια αριστερή-εναλλακτική πολιτική στο πλαίσιο της ευρωζώνης.

β) Η δημοκρατία δεν μπορεί να μη γίνεται σεβαστή ως ένα βαθμό από τους Ευρωπαίους «εταίρους».

γ) Ένα κράτος μέλος της ΕΕ δεν μπορεί να απειληθεί με οικονομική εξόντωση.

 

Κυρίως όμως ηττήθηκε η αντίληψη ότι μπορεί να υπάρξουν ««εύκολες» λύσεις  -που θα τις βρούμε είτε στις Βρυξέλλες είτε στη Μόσχα και το Πεκίνο.

Εκ των πραγμάτων, τίθεται πλέον υπό ερώτηση η ίδια η στρατηγική της «κυβέρνησης της Αριστεράς». Το κατά πόσο δηλαδή μπορεί να εφαρμοστεί μια πραγματικά αριστερή κυβερνητική πολιτική εντός του σημερινού παγκόσμιου συσχετισμού,

 

Περισσότερα

Ένας Ζαχαριάδης, αλλιώς…

tsekeris

Δημοσιεύτηκε στην Εποχή της 30/11/2014

 

Ο Νίκος Ζαχαριάδης μισήθηκε και αγαπήθηκε σε τέτοιο βαθμό που ακόμα και σήμερα, η συζήτηση για το πρόσωπό του παραμένει εξαιρετικά φορτισμένη. Το να προσπαθήσει κανείς να αφηγηθεί την πολιτεία του, εστιάζοντας στην περίοδο που ξεκινάει από τον Εμφύλιο και τελειώνει στην αυτοκτονία του στη Σιβηρία, μοιάζει με πορεία μέσα σε ναρκοπέδιο: οποιοδήποτε βήμα, είτε προς τα «αριστερά» είτε προς τα «δεξιά», μπορεί να προκαλέσει μοιραία έκρηξη. Το δύσκολο εγχείρημα αναλαμβάνει ο γνωστός δημοσιογράφος και στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ Άγγελος Τσέκερης με το βιβλίο του «Μια ιστορία, αλλιώς… Ο Ν. Ζαχαριάδης, η Σοβιετική Ένωση και οι κομμουνιστές της Τασκένδης», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ταξιδευτής.

 

Μια συνοπτική εισαγωγική αφήγηση

 

Θα ήταν λάθος να κρίνουμε το βιβλίο του Τσέκερη ως ιστορική πραγματεία. Πρόκειται για ένα πολιτικό βιβλίο που επιχειρεί μια καινούργια (και πιο νηφάλια από τις συνηθισμένες) ερμηνεία γνωστών ιστορικών γεγονότων. Ας δούμε τι λέει ο ίδιος ο συγγραφέας στην εισαγωγή του (σελ 21): «Δεν θεωρώ ότι το βιβλίο κομίζει κάποιο καινούργιο, άγνωστο μέχρι σήμερα ιστορικό στοιχείο, ούτε ότι για τη συγγραφή του αξιοποιήθηκαν εξαντλητικά όλες οι διαθέσιμες ιστορικές πηγές. Αυτό που επιχείρησα ήταν να κάνω ένα βήμα πέρα από τα στερεότυπα, με τα οποία το κομμουνιστικό κίνημα (σε όλες του τις εκδοχές), έγραφε και ξαναέγραφε την ιστορία του.»
Ωστόσο, θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι ο κατά Τσέκερη Ζαχαριάδης μπορεί να λειτουργήσει ως μια συνοπτική εισαγωγική αφήγηση των πιο κρίσιμων ιστορικών στιγμών του ΚΚΕ. Τα τελευταία χρόνια, ενώ έχουν εκδοθεί πλήθος σημαντικών μελετών επιμέρους πτυχών της Αντίστασης και του Εμφυλίου από αξιόλογους Έλληνες ιστορικούς, λείπουν οι γενικές εκλαϊκευμένες αφηγήσεις των γεγονότων. Αφηγήσεις που είναι ιδιαίτερα χρήσιμες αφού δίνουν στο ευρύ κοινό μια πρώτη εικόνα των συμβάντων και μπορούν να αποτελέσουν για τους πιο φιλομαθείς έναυσμα για περαιτέρω μελέτη. Με έναν ρέοντα εύληπτο λόγο, και εξηγώντας ακόμα και αυτά που οι παλιοί αριστεροί θεωρούν αυτονόητα, ο Τσέκερης καταφέρνει να φτιάξει ένα βιβλίο που ακόμα και ο μη εξοικειωμένος με τα του ΚΚΕ αναγνώστης, θα χαρεί να διαβάσει.

 

Πέρα από τα στερεότυπα

 

Όπως είδαμε, από την εισαγωγή κιόλας του «Μια ιστορία, αλλιώς…» ο Τσέκερης δηλώνει τη διάθεσή του να κινηθεί πέρα τα στερεότυπα. Ενώ λοιπόν, όπως είναι αναμενόμενο από έναν αριστερό, σε πολλά σημεία του βιβλίου εξάρει την αγωνιστικότητα, την ανιδιοτέλεια, την αυτοθυσία, καθώς και την αφοσίωση των κομμουνιστών στο κόμμα ακόμα και όταν αυτό τους απέρριπτε, ο συγγραφέας δεν διστάζει να μιλήσει για τις μαύρες σελίδες της Αριστεράς, τόσο τις γνωστές όσο και τις «ξεχασμένες». Δηλαδή για τη δολοφονία του Δαμασκόπουλου (σελ 200)• για την καταδίκη του Άρη (σελ 56)• για τα βασανιστήρια και τις δολοφονίες στο Μπούλκες (σελ 82) καθώς και για την επαναπροώθηση στην Ελλάδα ενενήντα εννιά ΕΛΑΣιτών• για τις εκτελέσεις των ανώτερων αξιωματικών Γιαννούλη και Γεωργιάδη (σελ 93) προκειμένου να αποσειστούν οι ευθύνες στρατιωτικών ηττών από την ηγεσία• για τις διώξεις και τα βασανιστήρια σε βάρος των ανταρτών της 7ης Μεραρχίας του ΔΣΕ σε βουλγαρικό έδαφος υπό την εποπτεία της ηγεσίας του ΚΚΕ ΔΣΕ (σελ 106) • για την εξόντωση του Καραγιώργη (σελ 144) και τη συκοφάντηση του Πλουμπίδη (σελ 198)• για τους ναυτεργάτες και τους πιλότους που θεωρήθηκαν ύποπτοι, ενώ είχαν παρατήσει τα πάντα για να βγουν στο βουνό (σελ 185)• για τη διαφθορά στην Τασκένδη και τις μίζες του Φουρκιώτη (σελ 248).

 

Αποσταλινοποίηση με σταλινικές μεθόδους

 
Ο Τσέκερης κινείται έξω από τα στερεότυπα και στην εξιστόρηση της διαδικασίας αποσταλινοποίησης του ΚΚΕ που οδήγησε στην καθαίρεση του Ζαχαριάδη. Διαδικασία στενά συνδεδεμένη με τη μάχη για την εξουσία στο ΚΚΣΕ, που διεξήχθη από το Μάρτη του 1953 όταν πέθανε ο Στάλιν, μέχρι τον Φλεβάρη του ’56, όταν το 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ εξέλεξε τον Χρουτσόφ και καταδίκασε τη σταλινική περίοδο.
Ο Ζαχαριάδης δεν καθαιρείται μετά από μια δημοκρατική εσωκομματική διαδικασία του ΚΚΕ. Αντιθέτως, αυτό που συμβαίνει είναι ότι στο περιθώριο του 20ου Συνέδριου του ΚΚΣΕ (Φλεβάρης 1956) συγκροτείται μια Διεθνής Επιτροπή των Αδερφών Κομμουνιστικών Κομμάτων (σελ 315) η οποία επικαλούμενη το «ανώμαλο εσωκομματικό καθεστώς» στο ΚΚΕ, παρεμβαίνει βάναυσα στα εσωτερικά του Κόμματος. Η Διεθνής Επιτροπή πειθαναγκάζει τα μέλη της ΚΕ του Κόμματος να ψηφίσουν την καθαίρεση του Ζαχαριάδη στην 6η Ολομέλεια (σελ 326), ένα μήνα μόλις μετά την 5η Ολομέλεια όπου η ίδια ΚΕ τον είχε στηρίξει ανεπιφύλακτα…
Η σύγκρουση όμως δεν θα σταματήσει με την καθαίρεση του Ζαχαριάδη. Θα συνεχιστεί με επίκεντρο την Τασκένδη των 17.000 πολιτικών προσφύγων, όπου ήδη στις 9 και 10 Σεπτέμβρη του 1955 είχαν λάβει χώρα αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ ζαχαριαδικών και αντιζαχαριαδικών (σελ 247). Στην Τασκένδη η νέα ηγεσία του ΚΚΕ είναι αντιμέτωπη με το δυσάρεστο γεγονός ότι οι ζαχαριαδικοί έχουν την πλειοψηφία στη βάση (σελ 334). Το οξύμωρο είναι ότι στην Τασκένδη οι «σταλινικοί» υπερασπίζονται την εσωκομματική δημοκρατία και την τήρηση του Καταστατικού κόντρα στην «αντισταλινική» ηγεσία του κόμματος. Το πρόβλημα της ανυπάκουης ζαχαριαδικής πλειοψηφίας θα επιλυθεί με 2.400 διαγραφές, διώξεις από τους εργασιακούς χώρους και τα πανεπιστήμια, κι εντέλει με εκτοπίσεις βετεράνων του Δημοκρατικού Στρατού στη Σιβηρία. Στη Σιβηρία θα εκτοπιστεί και ο ίδιος ο Ζαχαριάδης. Εκεί θα αυτοκτονήσει την 1η Αυγούστου 1973
Εν ολίγοις, η αποσταλινοποίηση του ΚΚΕ έγινε με καθ’ όλα σταλινικές μεθόδους.

 

Μια ερμηνεία της ιστορίας έξω από τις νόρμες

 
Θα ήταν λάθος να πιστέψει κανείς ότι ο Τσέκερης «χαρίζεται» στον Ζαχαριάδη. Στην κριτική απέναντί του είναι πολύ σκληρός (σελ 408): «Εκμηδένισε τη δυνατότητα κριτικής σκέψης μέσα στο κόμμα και κυνήγησε ανελέητα τους διαφωνούντες, κατασυκοφαντώντας τους και εξοντώνοντας όσους μπορούσε προσωπικά. Ήταν ακραία συγκεντρωτικός, έφτασε στον παραλογισμό προκειμένου να δικαιολογήσει τα λάθη του και αισθάνθηκε πιο άνετα επιλέγοντας συνεργάτες μετρίων δυνατοτήτων…. Οδήγησε το ελληνικό αριστερό κίνημα σε μια συντριπτική ήττα την οποία ο ίδιος δεν παραδέχτηκε ποτέ»
Αυτό που επιχειρεί ο Τσέκερης είναι να «ξεφύγει από τη μονόπλευρη αφήγηση και να προσεγγίσει τα γεγονότα με κριτικό τρόπο και από διαφορετικές οπτικές γωνίες» (σελ 22). Η βασική έγνοια του είναι να μη γράψει μια ακόμα απολογία κάποιου από τα επιμέρους ρεύματα του κομμουνιστικού κινήματος, να μην περάσει τα γεγονότα από τον παραμορφωτικό φακό της πολιτικής σκοπιμότητας, να μην είναι γραμμένη η αφήγησή του «ανάλογα με τη στάση του κάθε στελέχους σε μετέπειτα εσωκομματικές καταστάσεις, διασπάσεις και κρίσεις» (σελ 251).
Κατά συνέπεια, ο Τσέκερης δεν στηλιτεύει μόνο τις αυταρχικές μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν εναντίον των ζαχαριαδικών, αλλά πιστώνει στον ίδιο τον Ζαχαριάδη τις μεγάλες ηγετικές ικανότητές του (σελ 409). Δείχνει επίσης ότι οι κατηγορίες εναντίον του για «αντισοβιετισμό» και «αριστερισμό» πολύ δύσκολα μπορούν να σταθούν (σελ 420-417).
Το «Μια ιστορία, αλλιώς…» έχει βέβαια αδυναμίες. Λείπει ένα κεφάλαιο για τον Ζαχαριάδη και το ΚΚΕ του Μεσοπολέμου που θα φώτιζε καλύτερα όσα συνέβησαν αργότερα. Επιπλέον, δεν συμφωνώ με την άποψη του Τσέκερη ότι ο Ζαχαριάδης υπερασπίστηκε γενικώς την ισοτιμία του ΚΚΕ με το ΚΚΣΕ. Ο Ζαχαριάδης αντιστάθηκε στο χρουτσοφικό ΚΚΣΕ που είναι διαφορετικό πράγμα από το σταλινικό ΚΚΣΕ. Τέλος, θα έπρεπε να είναι πιο συγκρατημένος στις κρίσεις του για τη συμπεριφορά του μηχανισμού του ΚΚΣΕ, δεδομένης της έλλειψης ιστορικών τεκμηρίων.
Πέρα όμως από τις όποιες αδυναμίες, το «Μια ιστορία, αλλιώς» είναι ένα βιβλίο που δίνει λαβή για προβληματισμό και ελπίζω να αποτελέσει το έναυσμα για μια προσπάθεια νηφάλιου αναστοχασμού της ιστορίας της Αριστεράς. Αξίζει να διαβαστεί.

 
Γιάννης Αλμπάνης

Περισσότερα

Η βία του Ζορζ Λαμπικά

labica

Δημοσιεύτηκε στην Εποχή της 9/11/2014

 

Είχα την τύχη πριν μια δεκαετία περίπου να ακούσω την εισήγηση του Ζορζ Λαμπικά σχετικά με τη βία στο συνέδριο Μαρξ στο Παρίσι. Η εντύπωση που μού προκάλεσε η προσέγγιση του μαρξιστή φιλόσοφου ήταν διπλή. Από τη μια μεριά, η επιμονή του σε αυτά που (θα έπρεπε να) είναι τα αυτονόητα για την Αριστερά, αποτέλεσαν πραγματική διανοητική ανάσα μέσα στην κλίμα ασφυξίας που έχει δημιουργηθεί στη Γαλλία από την καθολική ηγεμονία της καθεστωτικής σκέψης. Από την άλλη, πολλές από τις απαντήσεις του Λαμπικά στα φλέγοντα ερωτήματα που σχετίζονται με τη βία δεν με ικανοποίησαν πλήρως.
Την από δεκαετίας πρώτη εντύπωσή μου για τη σκέψη του Λαμπικά, επιβεβαίωσε σε μεγάλο βαθμό το βιβλίο «Η βία; Ποια βία;» που εκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Εκτός Γραμμής σε μετάφραση των Χρήστου Βαλλιάνου και Τάσου Μπέτζελου (ο πρόλογος και το επίμετρο είναι του Στάθη Κουβελάκη). Το βιβλίο αποτελείται από έξι εκτενή άρθρα που επιχειρούν να πραγματευτούν από μαρξιστική σκοπιά το ζήτημα της βίας.

 

Ριζοσπαστική σκέψη συνδεδεμένη με την πολιτική δράση

 
Ο πρόλογος και το επίμετρο του Στάθη Κουβελάκη δεν φωτίζουν μόνο τη φιλοσοφική και πολιτική διαδρομή του Λαμπικά. Δίνουν επίσης την ευκαιρία στον έλληνα αναγνώστη για μια πρώτη γνωριμία με το λησμονημένο σήμερα σύμπαν του γαλλικού μαρξισμού των δεκαετιών ’60 και ’70. Ο Κουβελάκης ως προς το φιλοσοφικό έργο του, εγγράφεται σε αυτήν ακριβώς την παράδοση του γαλλικού μαρξισμού.
Δύο πράγματα θα πρέπει να κρατήσουμε από τη βιογραφία του Ζορζ Λαμπικά (1930-2009). Το πρώτο είναι ότι η φιλοσοφική σκέψη του ήταν πάντοτε συνδεδεμένη με την πολιτική δράση του. Παράλληλα με μια αξιοσημείωτη ακαδημαϊκή πορεία, ο Λαμπικά βρέθηκε σταθερά στην πρώτη γραμμή των κοινωνικών αγώνων, είτε επρόκειτο για το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα της Αλγερίας είτε για την προσπάθεια της αριστερής πτέρυγας του Κομμουνιστικού Κόμματος Γαλλίας να αποτρέψει την ενσωμάτωση του κόμματος στο πλαίσιο της κυρίαρχης πολιτικής. Η βιογραφία του Λαμπικά μάς θυμίζει ότι μια παλιότερη γενιά ριζοσπαστών φιλοσόφων δεν ήταν εσώκλειστη στα πανεπιστημιακά campus, αλλά διαλεγόταν συνεχώς με τους δρόμους και δεν απέφευγε τα ρίσκα οχυρωμένη στην ακαδημαϊκή ασφάλεια –ο Λαμπικά, Γάλλος ων, αναγκάστηκε να βγει στην παρανομία λόγω της στράτευσής του στον αγώνα της Αλγερίας.
Το δεύτερο χαρακτηριστικό του που πρέπει να κρατήσουμε, είναι η επιμονή του στις ιδέες του, παρά την πολιτική και ακαδημαϊκή περιθωριοποίηση που αυτή συνεπαγόταν. Ο Λαμπικά επέμεινε στον μαρξισμό ακόμα και όταν θεωρούταν πλέον θλιβερό απομεινάρι ενός ξεχασμένου παρελθόντος. Επέμεινε επίσης σε θέσεις που όχι μόνο δεν ήταν (και δεν είναι) δημοφιλείς, αλλά σχεδόν αποκλείονται εξ ορισμού από το δημόσιο διάλογο στη Γαλλία: επικαιρότητα της επανάστασης, αδιαπραγμάτευτη αντίθεση με τον ιμπεριαλισμό, υπεράσπιση της επαναστατικής βίας. Η πορεία του Λαμπικά χαρακτηρίζεται από την πολιτική συνέπεια και τη διανοητική εντιμότητα.

 

Η βία δεν είναι έννοια

 

Ο αναγνώστης του «Η βία; Ποια βία» μπορεί να εκτιμήσει ότι τα επιχειρήματα του Λαμπικά δεν βρίσκουν την ανάπτυξη που θα τους αντιστοιχούσε. Ωστόσο, ας έχουμε στο νου ότι τα άρθρα που συμπεριλήφθηκαν στην έκδοση της Εκτός Γραμμής πρέπει να διαβαστούν ως προλεγόμενα μιας μελλοντικής μετάφρασης στα ελληνικά του «Θεωρία της Βίας», που είναι το «μεγάλο» έργο του φιλοσόφου και όπου αναπτύσσονται διεξοδικά οι απόψεις του.
Αφετηριακή θέση του Ζορζ Λαμπικά είναι ότι η βία δεν αποτελεί φιλοσοφική έννοια (σελ. 33). Οι άπειρες εκφάνσεις της, που διαφέρουν τόσο πολύ μεταξύ τους, δεν έχουν κοινό παρονομαστή. Η βία μπορεί να κριθεί μόνο εν καταστάσει (σελ. 49). Δηλαδή δεν υπάρχει «βία ως τέτοια». «Η έκταση της βίας είναι αξιοσημείωτη και αψηφά εμφανώς κάθε είδους καταγραφή: από τις «αντικοινωνικές συμπεριφορές» στις σφαγές, από τις βρισιές στην τρομοκρατία, από το έγκλημα πάθους στα βασανιστήρια, από την παιδοφιλία στην επανάσταση» (σελ.56). «Το συμπέρασμα είναι αμείλικτο για τον φιλόσοφο. Η έκταση της βίας είναι σχεδόν άπειρη και η κατανόηση της είναι σχεδόν μηδενική».

 

Έκρηξη της συστημικής βίας

 
Ο Λαμπικά υπενθυμίζει ότι η «βία είναι ο πραγματικός εργοδηγός της καπιταλιστικής συσσώρευσης» (σελ. 63). Αυτό το σύστημα που διαρκώς ομνύει στη μη βία, στηρίζεται σε «δύο είδη βίας που εκδηλώνονται αφενός στη διασύνδεση οικονομικής παραγωγής και κρατικής δύναμης (για παράδειγμα της δύναμης των όπλων) και αφετέρου στον πόλεμο (χρήση των όπλων)» (σελ 65).
Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης η σύμφυτη με τον καπιταλισμό συστημκή βία οξύνεται σε υπερθετικό βαθμό. Κατ’ αρχάς, οι ΗΠΑ διαρκώς προχωρούν σε στρατιωτικές επεμβάσεις έξω από κάθε νομικό πλαίσιο προκειμένου να εμπεδώσουν την πλανητική κυριαρχία τους και να αποτρέψουν κάθε πιθανότητα «εθνικής ανάπτυξης» που δεν συνάδει με τα συμφέροντά τους (σελ 80). Επιπλέον, παρακολουθούμε την παρόξυνση της οικονομικής ή «σιωπηλής» βίας, που έχει σα συνέπειες τη σκλήρυνση της εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας, την υποταγή της πολιτικής σφαίρας στο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, την εξατομίκευση των εργαζομένων.
Παράλληλα, η λεγόμενη αντιτρομοκρατική σταυροφορία σηματοδοτεί την επιβολή ενός «συστήματος αστυνόμευσης χωρίς προηγούμενο» (σελ 82). Οι πολιτικές ελευθερίες φαλκιδεύονται, η αντίσταση απονομιμοποιείται, ο μουσουλμάνος «Άλλος» δαιμονοποιείται. Μάλιστα «η κρατική τρομοκρατία έχει ως αποτέλεσμα μια πραγματική επιμόλυνση, καθώς προκαλεί συνεχώς «τρομοκρατικές» πράξεις, που υποτίθεται ότι αντιμάχεται» (σελ 85).

 

Το παράδοξο της «μη βίας»

 
Το παράδοξο της εποχής μας είναι ότι ενώ σημειώνεται πρωτοφανής όξυνση της βίας σε πλανητικό επίπεδο, για παγκοσμιοποίηση της βίας κάνει λόγο ο Λαμπικά, εντούτοις, ποτέ άλλοτε στο παρελθόν δεν ήταν τόσο ηγεμονική η καταδίκη της βίας (σελ 93). Βέβαια η καταδίκη της βίας δεν είναι τόσο γενική όσο παρουσιάζεται. Όπως εύστοχα επισημαίνει ο Κουβελάκης στο επίμετρό του «στην καταδίκη της βίας απ’ όπου και αν προέρχεται, το απ’ όπου σημαίνει απλώς απ’ όποια θέση δεν βρίσκεται εντός της περιμέτρου της κρατικής βίας» (σελ 182).
Ο Λαμπικά επιμένει ότι η καταδίκη γενικώς της προσφυγής στη βία παράγει μια απολογητική τής συναίνεσης, απαξιώνει την αντίσταση και οδηγεί σε μια σύγχρονη μορφή εθελοδουλείας (σελ 73). Η βία μπορεί να είναι μια πολιτικά νόμιμη απάντηση των κυριαρχούμενων στη βία και την καταπίεση που υφίστανται, ακολουθώντας την εξίσωση Βία/Οδύνη/αντι-Βία (σελ 77 και 60). Ωστόσο, η αντι-βία των κυριαρχούμενων δεν είναι πανάκεια. Οι κυριαρχούμενοι δεν προκρίνουν την επιλογή της βίας γιατί αυτοί είναι πάντοτε τα πρώτα θύματά της. Για την ακρίβεια, για τους κυριαρχούνενους «η βία δεν είναι αντικείμενο επιλογής» (σελ 94). Απορρέει πάντα από την οδύνη της βίας που συστηματικά υφίστανται καθώς και από τον συσχετισμό δυνάμεων που διαμορφώνεται. Για τον Λαμπικά ενώ η προσφυγή στην επαναστατική αντι-βία είναι πολιτικά νόμιμη, οι ειρηνικές μορφές πάλης πρέπει να προτιμώνται, όταν αυτό είναι εφικτό.

 

Ερωτήματα

 
Με την επιφύλαξη ότι τα κείμενα του «Η βία; Ποια βία» δεν συνιστούν ολοκληρωμένη πραγματεία, εγείρονται ορισμένα ερωτήματα αναφορικά με τον στοχασμό του Ζορζ Λαμπικά. Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι όντως η βία δεν αποτελεί έννοια (αν και για το αντίθετο έχουμε ισχυρές ενδείξεις), η πολιτική βία γενικά, και ειδικά η επαναστατική βία, δεν μπορούν να θεωρηθούν έννοιες φιλοσοφικά προσδιορίσιμες; Επιπλέον, οι διαφορετικοί βαθμοί οξύτητας των διαφόρων μορφών βίας δεν χρήζουν ιδιαίτερης ανάλυσης, αντί να ομογενοποιούνται εν τέλει στη χοάνη μιας απροσδιόριστης γενικής έννοιας της «βίας»; Είναι το ίδιο βία η απόλυση με τη δολοφονία; Τέλος, δεν μπορεί να μην παρατηρήσει κανείς ότι οι «κυριαρχούμενοι» αυτοί καθαυτοί δεν κάνουν καμία πολιτική επιλογή. Τις επιλογές τις κάνουν οι (πολιτικές, συνδικαλιστικές, κινηματικές) οργανώσεις τους. Και αυτές οι επιλογές έχουν πάντοτε τη σφραγίδα της υποκειμενικότητας. Δεν απορρέουν δηλαδή αυτομάτως ούτε από την καταπίεση, αλλά και ούτε από το συσχετισμό δύναμης.
Ανεξάρτητα πάντως από τις όποιες διαφωνίες, το «Η βία; Ποια βία» πρέπει να διαβαστεί από τον κόσμο της Αριστεράς. Δίνει τροφή στον προβληματισμό και αποτελεί αντίδοτο στην άνωθεν επιβαλλόμενη ενιαία συναινετική σκέψη.

Γιάννης Αλμπάνης

Περισσότερα