Ζιλμπέρ Ασκάρ: Ένας συνολικός συμβιβασμός ΗΠΑ – Ιράν δεν είναι απίθανος

arton2585-e559f

Από τα Ενθέματα της Αυγής της 30/3/2012

Ο Ζιλμπέρ Ασκάρ είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στη Σχολή Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών του Λονδίνου (SOAS). Έχει γράψει πολλά βιβλία γι ατηΜέση Ανατολή. Από τη δεκαετία του ’70 συμμετέχει ενεργά στη ριζοσπαστική Αριστερά. Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στο Χάιντεραμπαντ της Ινδίας, στο περιθώριο του συνεδρίου «Δημοκρατία, Σοσιαλισμός και οράματα για τον 21ο αιώνα».

Ποιες είναι οι τελευταίες εξελίξεις στον συριακό εμφύλιο, ιδιαίτερα μετά τη Σύνοδο της Γενεύης;

Η Σύνοδος ήταν καταδικασμένη να αποτύχει. Το καθεστώς Άσαντ δεν έχει διάθεση για παραχωρήσεις. Από τη στιγμή που το Ιράν αποφάσισε, πριν ένα χρόνο, να παρέμβει ευθέως στον εμφύλιο βγάζοντας τον Άσαντ από τη δύσκολη θέση, η ισορροπία δυνάμεων έχει αλλάξει υπέρ του καθεστώτος. Οι κυβερνητικές δυνάμεις πέρασαν στην αντεπίθεση και κατέλαβαν μια σειρά περιοχές. Επιπλέον, η αποδοχή από τις ΗΠΑ της συμβιβαστικής ρωσικής πρότασης για τα χημικά έγινε αντιληπτή από το καθεστώς ως νομιμοποίησή του, τρόπον τινά, από την Ουάσιγκτον. Ο Άσαντ πήγε λοιπόν στη Σύνοδο από θέση ισχύος. Η αντιπολίτευση πήγε για πολιτικούς λόγους, θεωρώντας ότι μια ενδεχόμενη απουσία της θα έδινε επιχειρήματα στο καθεστώς, ενώ η παρουσία της στη Γενεύη θα το εξέθετε.

Όντως έτσι εξελίχθηκαν τα πράγματα: το καθεστώς εμφανίστηκε αδιάλλακτο, σε βαθμό που ακόμα και ο μεσολαβητής του ΟΗΕ και του Αραβικού Συνδέσμου Λάκνταρ Ιμπραχίμι έφτασε να δηλώσει ότι ο Άσαντ δεν επιθυμεί συμβιβασμό. Από την όλη διαδικασία της Γενεύης, οι Αμερικάνοι οδηγήθηκαν στο συμπέρασμα ότι αν δεν αλλάξει ο συσχετισμός στο πεδίο της μάχης δεν πρόκειται να επιτευχθεί συμβιβασμός. Γιατί εξαρχής οι ΗΠΑ στη Συρία επιθυμούσαν μια πολιτική διευθέτηση της κρίσης, κι όχι μια κατάρρευση του κράτους, όπως έγινε στο Ιράκ και τη Λιβύη. Φοβούνται πολύ ότι μια τέτοια κατάρρευση θα απειούσε τα δικά τους συμφέροντα αλλά και των συμμάχων τους στην περιοχή (Ισραήλ, Σ. Αραβία κτλ). Για να γίνει εφικτός ο συμβιβασμός, πρέπει να απομακρυνθεί μεν η οικογένεια Άσαντ από την εξουσία, αλλά να διασφαλιστεί η συνέχεια του κράτους. Η ανάλυση ότι η αλλαγή στο πεδίο της μάχης θα ανοίξει τον δρόμο στον συμβιβασμό, μπορεί να εξηγήσει τις πληροφορίες ότι η αντιπολίτευση ετοιμάζει αντεπίθεση με την επιμελητειακή υποστήριξη των ΗΠΑ.

Το τελευταίο διάστημα έχουμε και μάχες μεταξύ διαφορετικών ομάδων της αντιπολίτευσης. Τι ακριβώς συμβαίνει; Επιχειρεί μέρος της αντιπολίτευσης να διώξει την Αλ Κάιντα από τη Συρία;

Η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη. Η επίθεση έγινε εναντίον του ISIL (Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε). Το ISIL όμως δεν αναγνωρίζεται από τον διάδοχο του Μπιν Λάντεν Ζαουάχρι ως το franchise της Αλ Κάιντα στη Συρία. Ο Ζαουάχρι αναγνωρίζει το Μέτωπο Αλ Νούσρα, το οποίο συμμετείχε στην επίθεση στο ISIL. Την ίδια στιγμή δρα το Ισλαμικό Μέτωπο, οργάνωση-ομπρέλα που περιλαμβάνει δυνάμεις από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα μέχρι τους σαλαφίτες και χρηματοδοτείται από το Κατάρ. Επίσης, υπάρχουν μια σειρά μικρότεροι συνασπισμοί, όπως το Επαναστατικό Μέτωπο. Η επίσημη αντιπολίτευση χρηματοδοτείται από τη Σαουδική Αραβία. Η αντιπαλότητα μεταξύ Κατάρ και Σαουδικής Αραβίας επηρεάζει τη συριακή κατάσταση, όπως ακριβώς και στην Αίγυπτο. Η εικόνα είναι σύνθετη, λοιπόν. Από τη μεριά τους οι ΗΠΑ είδαν στην επίθεση στο ISIL τη διάθεση της αντιπολίτευσης να συγκρουστεί με τους πλέον ακραίους ισλαμιστές, πράγμα που αποφεύγει το καθεστώς. Το καθεστώς επιλέγει σταθερά να επιτίθεται σε πιο μετριοπαθείς δυνάμεις. Το γενικό πλαίσιο πάντως είναι ότι η άνευ προηγουμένου βία του Άσαντ, που ισοπεδώνει ολόκληρες πόλεις, έχει οδηγήσει στην απόλυτη καταστροφή. Η Συρία μοιάζει με τη Γερμανία στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου – μόνο που τη Γερμανία την είχαν καταστρέψει οι Σύμμαχοι, και όχι η ίδια η κυβέρνηση της. Πρόκειται για τρέλα. Από όποια αριστερή ή ανθρωπιστική οπτική κι αν δει κανείς το ζήτημα, αυτός ο πόλεμος πρέπει να σταματήσει τώρα. Ειδικά για τις προοδευτικές δυνάμεις, ο τερματισμός του πολέμου και η πτώση του καθεστώτος είναι απαραίτητες συνθήκες για να βγουν ξανά μπροστά.

Το μόνο θετικό φαίνεται να είναι το ότι τελικά ο πόλεμος μάλλον δεν επεκτείνεται στον Λίβανο.

Ο βασικός λόγος είναι ότι καμιά από τις βασικές δυνάμεις του Λιβάνου δεν έχει συμφέρον να ξεκινήσει έναν πόλεμο. Ο φιλοδυτικός συνασπισμός 14 Μάρτη (υπό τον Χαρίρι) γνωρίζει ότι η Χεζμπολά είναι πολύ πιο ισχυρή στρατιωτικά απ’ αυτόν. Επομένως δεν πρόκειται να ξεκινήσει ένοπλη σύγκρουση. Από την άλλη, η Χεζμπολά δεν θέλει τον εμφύλιο γιατί ήδη εμπλέκεται στη Συρία κι έχει το Ισραήλ στην πλάτη της. Εάν αρχίσει πόλεμος στον Λίβανο, η Χεζμπολά θα πρέπει να απαγκιστρωθεί από την Συρία. Επιπλέον, η άνοδος του Ροχάνι στην ηγεσία του Ιράν, ανάγκασε τον ανώτατο άρχοντα της χώρας Χαμεμεΐ να δεχτεί μια στροφή της ιρανικής εξωτερικής πολιτικής, εγκαταλείποντας τη σκληρή γραμμή Αχμαντινετζάν. Εξέλιξη που συνδέεται βέβαια με τις οικονομικές κυρώσεις της Δύσης. Στην εκλογή Ροχάνι, η κυβέρνηση Ομπάμα είδε την ευκαιρία που έψαχνε για να εφαρμόσει τον αρχικό της σχεδιασμό, δηλαδή να διαπραγματευτεί κάποια συμφωνία με το Ιράν. Αυτός ο σχεδιασμός είχε παγώσει μετά την καταστολή του «Πράσινου Κινήματος» της ιρανικής αντιπολίτευσης το 2009. Η προσέγγιση ΗΠΑ-Ιράν εξοργίζει το Ισραήλ, που επιμένει στη γραμμή της σύγκρουσης.

Ως πού μπορεί να φτάσει αυτή η προσέγγιση Μπορεί να καταλήξει σε μια συνολική διευθέτηση των ζητημάτων της Μέσης Ανατολής, συμπεριλαμβανομένης της Συρίας;

Δεν είναι απίθανο. Το Συριακό είναι ένα από τα ζητήματα που διχάζουν τις δύο χώρες. Ο συριακός εμφύλιος όμως στοιχίζει δισεκατομμύρια στο Ιράν, μιας και το καθεστώς Άσαντ δεν έχει πλέον δικά του εισοδήματα. Επιπλέον, οι κυρώσεις δημιουργούν μεγάλο πρόβλημα στην ιρανική οικονομία. Ο Ροχάνι και οι άνθρωποί του θα ήθελαν να απαλλαγούν από το συριακό βάρος, αν διασφάλιζαν βέβαια τα στρατηγικά συμφέροντα του Ιράν. Επομένως, θα μπορούσαν να συζητήσουν έναν συμβιβασμό, τον οποίο έτσι κι αλλιώς αναζητούν οι ΗΠΑ.

Ως συνήθως, το Ισραήλ προσπαθεί να δυναμιτίσει κάθε προσπάθεια συμβιβασμού στη Μέση Ανατολή.

Όντως. Μην ξεχνάτε ότι στο Ισραήλ κυβερνάει μια ακροδεξιά συμμαχία. Σαν να συμμετείχε στη δικιά σας κυβέρνηση η Χρυσή Αυγή μαζί με τη δεξιά πτέρυγα της Νέας Δημοκρατίας… Ο υπουργός Εξωτερικών Λίμπερμαν είναι ανοιχτά ρατσιστής και φασίστας. Εδώ και χρόνια η ισραηλινή κυβέρνηση πιέζει για να εξαπολυθεί πόλεμος στο Ιράν. Οι New York Times αποκάλυψαν ότι λίγους μήνες πριν το τέλος της θητείας του Μπους, το Ισραήλ ζήτησε πράσινο φως για να επιτεθεί στο Ιράν. Το επιχείρημα των Ισραηλινών ήταν να τους δοθεί η ευχέρεια να δημιουργήσουν τετελεσμένα πριν αλλάξει η κατάσταση στον Λευκό Οίκο. Ο Μπους αρνήθηκε, δεδομένου ότι οι ΗΠΑ δεν είναι σε θέση να διεξάγουν πόλεμο εναντίον του Ιράν. Το Ιράκ αποτέλεσε γι’ αυτές καταστροφική ήττα, μεγαλύτερη κι απ’ αυτή του Βιετνάμ, δεδομένου των πολιτικών διακυβευμάτων στη Μέση Ανατολή. Οι ΗΠΑ έχουν αποδυναμωθεί στην περιοχή και το Ιράν δεν είναι μικρή χώρα. Το Ισραήλ συνεχίζει να πιέζει γι’ αυτόν τον πόλεμο τον οποίο οι ΗΠΑ δεν θέλουν. Φτάνουμε λοιπόν στην αντιπαράθεση Ομπάμα-Νετανιάχου, την οποία δεν μπαίνουν στον κόπο καν να κρύψουν. Βέβαια υπάρχουν όρια: η κυβέρνηση Ομπάμα μπορεί να αντιστέκεται στην ισραηλινή πίεση, αλλά δεν είναι αρκετά τολμηρή για να επιβάλει στο Ισραήλ αλλαγή πολιτικής για το Παλαιστινιακό.

Τις προάλλες, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία ανακάλεσαν τους πρεσβευτές τους από το Κατάρ. Ο Μόρσι έπεσε και ο Ερντογάν αντιμετωπίζει κύμα διαδηλώσεων. Το Κατάρ και η Μουσουλμανική Αδελφότητα είναι πια στη γωνία στον αραβικό-ισλαμικό κόσμο;

Το Κατάρ διέπραξε ύβριν μετά το 2011. Το Κατάρ και η Αδελφότητα θεώρησαν ότι είχε φτάσει η ώρα τους. Οι δυνάμεις της Αδελφότητας προωθούνταν παντού και το Κατάρ τις χρηματοδοτούσε αφειδώς. Αλλά υπήρξε ισχυρό κύμα αντίστασης εναντίον και των δύο. Στη Λιβύη οι Αδελφοί ηττήθηκαν. Στην Αίγυπτο, το πραξικόπημα που με την αμέριστη στήριξη της Σαουδικής Αραβίας, έριξε τον Μόρσι, αποτέλεσε βαρύτατο πλήγμα για το Κατάρ. Οι εξελίξεις αυτές συνδέονται με την απόφαση του εμίρη του Κατάρ σεΐχη Χαμάντ να παραδώσει την εξουσία στον γιο του, πράγμα ασυνήθιστο για τις μοναρχίες του Κόλπου. Όμως, η μεταβίβαση της εξουσίας δεν είναι αρκετή για τους Σαουδάραβες που θέλουν πλήρη ευθυγράμμιση του Κατάρ στην πολιτική τους.
Ποια είναι τώρα η διαφορά μεταξύ Κατάρ και Σαουδικής Αραβίας; Η Σαουδική Αραβία κρατάει σταθερά το ρόλο μιας συντηρητικής αντιδραστικής δύναμης. Όταν άρχισαν οι αραβικές εξεγέρσεις, η αυτόματη στάση των Σαουδαράβων ήταν να υποστηρίξουν τα καθεστώτα. Είχαν μάλιστα οργιστεί με την ανατροπή του Μουμπάρακ και κατηγόρησαν τις ΗΠΑ για το ότι είχε επιτρέψει στον αιγυπτιακό στρατό να το πράξει. Το Κατάρ εκφράζει μια διαφορετική γραμμή. Το Κατάρ, λόγω και της ένταξης του εμίρη στην Αδελφότητα, επέλεξε τη γραμμή της ενσωμάτωσης των εξεγέρσεων, όχι της σύγκρουσης μαζί τους. Όταν η Ουάσιγκτον αντιλήφθηκε ότι η αναταραχή δεν μπορούσε να σταματήσει, προσχώρησε στη γραμμή της ενσωμάτωσης, συνάπτοντας συμμαχία με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα με τη μεσολάβηση του Κατάρ. Η αποτυχία της Αδελφότητας κλόνισε το Κατάρ. Η Ουάσιγκτον δεν έχει εγκαταλείψει πλήρως τη γραμμή σύμπλευσης με την Αδελφότητα. Εμφανίζεται ενοχλημένη από την αιματηρή καταστολή των Αδερφών στην Αίγυπτο. Θα προτιμούσε έναν συμβιβασμό μεταξύ Μόρσι και στρατού, θεωρώντας ότι η σύγκρουση μακροπρόθεσμα θα αποσταθεροποιήσει την Αίγυπτο. Ίσως έχουν δίκιο. Η κατάσταση στην Αίγυπτο παραμένει πολύ ασταθής και ο στρατηγός Σίσι δεν είναι το τέλος του δρόμου. Είναι χαρακτηριστικό ότι τις τελευταίες εβδομάδες έχουμε ένα ξαφνικό κύμα απεργιών σε όλους του τομείς. Το αιγυπτιακό καζάνι εξακολουθεί να βράζει.

Γιατί πιστεύετε ότι ο Σίσι δεν είναι το τέλος του δρόμου για την Αίγυπτο;

Ο Σίσι είχε πολλές αμφιβολίες για το αν θα έπρεπε να είναι υποψήφιος για την προεδρία. Θα προτιμούσε να κινεί τα νήματα από το παρασκήνιο. Κινδυνεύει να χάσει τις ασφαλείς θέσεις του αρχηγού του στρατού και του υπουργού Άμυνας χάριν της επισφαλούς θέσης του Προέδρου της Δημοκρατίας. Είναι αναγκασμένος όμως να το κάνει, γιατί δεν υπάρχει εναλλακτική λύση για το κατεστημένο – πόσο μάλλον όταν ο αριστερός νασερικός Σαμπάχι έχει ήδη ανακοινώσει τη δικιά του υποψηφιότητα. Μια εκλογή Σαμπάχι θα ήταν αδιανόητη για τις ελίτ, όχι μόνο της Αιγύπτου αλλά όλης της περιοχής. Ο Σίσι θα εκλεγεί λοιπόν, αλλά θα καεί όπως οι προηγούμενοι πρόεδροι που ακολούθησαν τον Μουμπάρακ. Οι βασικές αιτίες που πυροδότησαν τις αραβικές εξεγέρσεις ήταν κοινωνικές και οικονομικές. Όσοι ακλουθούν τις ίδιες πολιτικές που κυριαρχούσαν πριν τους ξεσηκωμούς, είναι καταδικασμένοι να αποτύχουν. Δεν μπορεί να βρεις διέξοδο από την κρίση ακολουθώντας την πολιτική που σε οδήγησε σε αυτήν. Χρειάζεσαι ριζοσπαστική αλλαγή.

Τη συνέντευξη πήρε ο Γιάννης Αλμπάνης

Περισσότερα

Αίγυπτος: αιματηρή καταστολή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας

rabaa1Από την Εποχή της 1/9/2013

Τελικά η Αίγυπτος δεν μπόρεσε να αποφύγει την αιματοχυσία. Η επέμβαση των δυνάμεων ασφαλείας στις 14 Αυγούστου για τη διάλυση των συγκεντρώσεων διαμαρτυρίας  που είχε οργανώσει η Μουσουλμανική Αδελφότητα, οδήγησε σε λουτρό αίματος. Οι νεκροί σύμφωνα με τις επίσημες εκτιμήσεις έχουν ξεπεράσει τους 800 και ίσως στην πραγματικότητα να είναι πολύ περισσότεροι. Η ΜΚΟ Human Rights Watch εκτίμησε ότι πρόκειται για «το πιο σοβαρό περιστατικό παράνομων μαζικών δολοφονιών στη σύγχρονη Ιστορία της Αιγύπτου». Στην ανακοίνωση της η οργάνωση, που έκανε επιτόπια έρευνα, επισημαίνει ότι ενώ αληθεύουν οι ισχυρισμοί των αρχών ασφαλείας ότι μέσα στις συγκεντρώσεις υπήρχαν ένοπλοι που πυροβόλησαν εναντίον των αστυνομικών, το συγκεντρωμένο πλήθος στην πλειονότητά του ήταν ειρηνικό. Όπως το συνηθίζει άλλωστε, η αιγυπτιακή αστυνομία χρησιμοποίησε πραγματικά πυρά για τη διάλυση των διαδηλωτών, χωρίς να πάρει κανένα μέτρο για την προστασία των ανθρώπινων ζωών. Η άθλια διακυβέρνηση του Μόρσι και της Αδελφότητας, η συστηματική άσκηση βίας και βασανιστηρίων σε βάρος των πολιτικών αντιπάλων της, η φασιστική δράση των Αδελφών σε βάρος των Κοπτών, οι εμπρησμοί δεκάδων εκκλησιών, καθώς και οι επιθέσεις εναντίον αστυνομικών που μετράνε και αυτοί δεκάδες νεκρούς, μπορούν να δικαιολογήσουν την άσκηση βίας σε βάρος της Αδελφότητας, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να καταστήσουν θεμιτή μιας τέτοιας έκτασης σφαγής.

Τι προηγήθηκε

Πριν φτάσουμε στην αιματοχυσία της 14ης Αυγούστου, είχαν προηγηθεί 45 ημέρες καταιγιστικών πολιτικών εξελίξεων. Στις 30 Ιουνίου, ένα χρόνο μετά την άνοδο του Μόρσι στην εξουσία,  εκατομμύρια πολιτών κατακλύζουν τους δρόμους της Αιγύπτου, στην πιο μαζική κινητοποίηση που γνώρισε ποτέ η χώρα. Το βασικό αίτημα των διαδηλωτών ήταν η άμεση παραίτηση του προέδρου. Το έναυσμα για αυτό το πρωτοφανές λαϊκό ξέσπασμα το έδωσε το κίνημα Ταμαρόντ (Εξέγερση-Ανταρσία), το οποίο τις προηγούμενες εβδομάδες είχε ξεκινήσει καμπάνια συλλογής υπογραφών για την αποπομπή του Μόρσι, καταφέρνοντας τελικά να μαζέψει το απίστευτο νούμερο των είκοσι δύο εκατομμυρίων υπογραφών. Το Ταμαρόντ αποτελείται κατά κύριο λόγο από νεολαίους που δεν συμμετέχουν σε κάποιο πολιτικό κόμμα και ιδεολογικά κινούνται στο χώρο του νασερισμού. Με την αναπάντεχη παρουσία του κατάφερε να εκφράσει κινηματικά τη διογκούμενη λαϊκή δυσαρέσκεια για τη διακυβέρνηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.

Η πολιτική κατάρρευση της Αδελφότητας

Στον ένα χρόνο της παραμονής της στην εξουσία, η Αδελφότητα κατάφερε να στρέψει εναντίον της σχεδόν τους πάντες, με την εξαίρεση ίσως των ΗΠΑ και της ΕΕ. Επιλέγοντας, στο εσωτερικό, τον συμβιβασμό με το στρατό και την οικονομική ελίτ, ευθυγραμμιζόμενη ταυτόχρονα, στο εξωτερικό, με τους σχεδιασμούς των ΗΠΑ, η Αδελφότητα δεν προχώρησε σε καμία πραγματική μεταρρύθμιση σε ό,τι αφορούσε την κοινωνική δικαιοσύνη, τις πολιτικές ελευθερίες, καθώς και την ανεξαρτησία της Αιγύπτου. Η γενική αίσθηση ήταν ότι τίποτα δεν άλλαξε με τον Μόρσι.
Επιπλέον, οι κινήσεις στην κατεύθυνση της μονοπώλησης της εξουσίας, η επιχείρηση ισλαμοποίησης της κοινωνίας (απείρως πιο δειλή βέβαια σε σχέση με όσα έκαναν το 1979 στο Ιράν οι αγιατολάχ…), καθώς και η βάναυση καταστολή των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων δημιούργησαν το έδαφος για την αντισυσπείρωση των ετερόκλητων δυνάμεων της αντιπολίτευσης και την αποστασιοποίηση εκείνων των συντηρητικών πολιτών που είχαν δει στην Αδελφότητα μια δύναμη ήπιας μετάβασης από το καθεστώς Μουμπάρακ στη δημοκρατία. Τέλος, η ανικανότητα των Αδελφών στη διαχείριση της εξουσίας (έκδηλη στα ζητήματα των σχέσεων με την Αιθιοπία και το Σουδάν) σε συνδυασμό με τη βαθιά οικονομική κρίση, οδήγησαν την κυβέρνηση Μόρσι στην πολιτική απομόνωση.

Γιατί κινήθηκε ο στρατός

Στις 3 Ιουλίου ο αιγυπτιακός στρατός, υπό την ηγεσία του στρατηγού Αμπντέλ Φατάχ Σαΐντ Ελ Σίσι, ανέτρεψε την εκλεγμένη κυβέρνηση και συνέλαβε τον πρόεδρο Μόρσι. Η κίνηση αυτή του στρατού χαιρετίστηκε από τα εκατομμύρια που βρίσκονταν στους δρόμους καθώς και από όλες τις πολιτικές δυνάμεις πλην της Αδελφότητας -των σαλαφιτών του κόμματος Νουρ συμπεριλαμβανομένων. Το ερώτημα είναι βέβαια γιατί κινήθηκε ο στρατός, αφού ο Μόρσι δεν είχε αμφισβητήσει τα σκανδαλώδη προνόμια του: ο στρατηγός Σίσι ήταν και υπουργός Άμυνας, οι επιχειρήσεις του στρατού, που μπορεί να φτάνουν και το 40% της αιγυπτιακής οικονομίας, δεν είχαν πειραχτεί, και κανένας στρατιωτικός δεν είχε διωχτεί για τις δολοφονίες διαδηλωτών κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής διακυβέρνησης.
Κατ’ αρχάς, ο στρατός άρπαξε τη μοναδική ευκαιρία που του έδωσε ο λαϊκός ξεσηκωμός για να επανέλθει στο πολιτικό προσκήνιο και να ξαναβρεί την πολιτική νομιμιμοποίηση που είχε χάσει κατά την περίοδο που ακολούθησε την πτώση του Μουμπάρακ, όταν κυβέρνησε το Ανώτατο Συμβούλιο Ενόπλων Δυνάμεων. Η εικόνα που δημιουργήθηκε ήταν ότι ο στρατός στάθηκε στο πλάι του αγωνιζόμενου λαού, αρωγός των αιτημάτων του κι εγγυητής της εθνικής ενότητας. Επιπλέον, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, οι στρατιωτικοί  είχαν αρχίσει να ανησυχούν βλέποντας ότι η σύμπλευση της Αδελφότητας με τις ΗΠΑ σε συνδυασμό με τις κινήσεις της στην κατεύθυνση της μονοπώλησης της εξουσίας, θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην ανάδειξη ενός νέου συσχετισμού εξουσίας, όπου ο στρατός θα ήταν πολιτικά αποδυναμωμένος.

Η Σαουδική Αραβία εναντίον του Μόρσι

Στην ανησυχία του στρατού ήρθε να προστεθεί και η αντίθεση της Σαουδικής Αραβίας στην ανάδειξη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας σε ηγεμονική δύναμη του αραβικού κόσμου. Μετά τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης, η Αδελφότητα βρέθηκε στην κυβέρνηση σε Αίγυπτο, Λιβύη και Τυνησία. Στην Τουρκία ήταν έτσι κι αλλιώς, και στη Συρία αποτελεί βασική δύναμη της ένοπλης αντιπολίτευσης. Αυτή η εκρηκτική άνοδος συνδυαζόμενη με την αμερικάνικη συμμαχία, δημιουργούσε μια νέα κατάσταση στον αραβικό κόσμο, την οποία ορισμένοι ονόμαζαν pax islamica americana. Στο πλαίσιο της «ισλαμοαμερικανικής ειρήνης» ο ρόλος της Σαουδικής Αραβίας θα ήταν εκ των πραγμάτων υποβαθμισμένος. Η στάση της Σαουδικής Αραβίας είχε βαρύνουσα σημασία όχι μόνο σε ό,τι αφορούσε την υποστήριξη των αραβικών χωρών στην ανατροπή Μόρσι, αλλά και σε ό,τι αφορούσε, στο εσωτερικό, τη στάση του σαλαφίτικου κόμματος Νουρ. Υπενθυμίζεται ότι η Σαουδική Αραβία αποτελεί τον βασικό χρηματοδότη του Νουρ.
Εν ολίγοις, η Μουσουλμανική Αδελφότητα βρέθηκε να έχει απέναντι την πλειονότητα της κοινωνίας, το στρατό, όλες τις άλλες πολιτικές δυνάμεις, καθώς και τη Σαουδική Αραβία με τον πακτωλό πετροδολαρίων.

Πογκρόμ εναντίον των Αδελφών

Κατά συνέπεια, δεν πρέπει να εκπλήσσει το ότι οι αντιδράσεις στην ανατροπή Μόρσι και τη σφαγή της 14ης Αυγούστου δεν ήταν πάρα πολύ μαζικές. Η Αδελφότητα κατάφερε να κινητοποιήσει δεκάδες χιλιάδες κόσμου, αριθμός όμως που υπολείπονταν καταφανώς των εκατομμυρίων που βγήκαν στους δρόμους στις 30/6. Με δεδομένες λοιπόν την πολιτική απομόνωση της Αδελφότητας και τις όχι εντυπωσιακές κινητοποιήσεις υπέρ του Μόρσι, ο στρατός βρήκε την ευκαιρία να καταστείλει αιματηρά τους ισλαμιστές διαδηλωτές, καθώς και να προχωρήσει σε ένα πραγματικό πογκρόμ σε βάρος των Αδελφών. Με προεξάρχοντες τον Ανώτατο Οδηγό της Αδελφότητας Μοχάμεντ Μπαντί και τον ανατραπέντα πρόεδρο Μοχάμεντ Μόρσι, η πλειονότητα της ηγεσίας της οργάνωσης βρίσκεται στη φυλακή και αντιμετωπίζει βαρύτατες κατηγορίες για δολοφονίες. Μαζί με τους ηγέτες τους, στη φυλακή βρίσκονται και χιλιάδες απλά μέλη των Αδελφών. Το πογκρόμ που εκτυλίσσεται, φέρνει στο νου τόσο την αντιπαράθεση του στρατού με τους ισλαμιστές τις δεκαετίες ’80 και ’90, όσο και τον αιματηρό τρόπο με τον οποίο συνέτριψε ο Νάσερ την Αδελφότητα το 1953.

Οι προοδευτικοί σύμμαχοι του στρατού

Σε όποιον δεν είναι εξοικειωμένος με τον αραβικό κόσμο φαντάζει παράξενο ότι σε αυτή τη φάση το στρατό υποστηρίζουν είτε άμεσα είτε έμμεσα (διά της μονομερούς αντίθεσης στην Αδελφότητα) μια σειρά από προοδευτικές δυνάμεις της αιγυπτιακής κοινωνίας. Κατ” αρχάς, στη μεταβατική κυβέρνηση υπό την προεδρία του επικεφαλής του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου Άντλι Μανσούρ, συμμετείχαν προσωπικότητες της Κεντροαριστεράς όπως ο νομπελίστας Μοχάμεντ Ελ Μπαραντέι, ο οποίος όμως παραιτήθηκε από την αντιπροεδρία σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την αστυνομική επιχείρηση της 14ης Αυγούστου. Το κίνημα Ταμαρόντ τάχθηκε σχεδόν απόλυτα στο πλευρό του στρατού, ενώ ο αριστερός νασερικός Χαμντίν Σαμπάχι, ο οποίος είχε έλθει τρίτος στις προεδρικές εκλογές, επέρριψε τις ευθύνες για τη βία στη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Από τη μεριά της η Σοσιαλιστική Λαϊκή Συμμαχία, υιοθέτησε πιο συγκρατημένη στάση, κάνοντας όμως έκκληση για να τεθεί εκτός νόμου η Αδελφότητα και να κατασχεθεί η περιουσία της. Στον αντίποδα αυτών των τοποθετήσεων, η σημαντική οργάνωση Κίνημα 6ης Απρίλη καθώς και οι Επαναστάτες Σοσιαλιστές κατήγγειλαν τον στρατό, χωρίς βέβαια να υποστηρίξουν την Αδελφότητα.
Οι προοδευτικοί Αιγύπτιοι που στήριξαν τον στρατό, αναγνώρισαν στην Αδελφότητα έναν πολύ πιο σοβαρό πολιτικό κίνδυνο από αυτόν που αντιπροσωπεύουν οι στρατιωτικοί. Όντας τα βασικά θύματα της καταστολής κατά την περίοδο της διακυβέρνησης Μόρσι και φοβούμενοι την πιθανότητα ενός θρησκευτικού απολυταρχισμού, επέλεξαν το στρατό ως το μικρότερο κακό. Στο προσεχές μέλλον θα διαπιστώσουμε αν ευσταθεί η εκτίμησή τους ότι η πολιτική ενδυνάμωση του στρατού θα αποδειχτεί εφήμερη. Προς το παρόν, όσα συμβαίνουν, με πρώτη και κύρια την αποφυλάκιση του Μουμπάρακ, μοιάζουν με παλινόρθωση του παλαιού καθεστώτος.

Γιάννης Αλμπάνης

 

 

 

Περισσότερα

Αίγυπτος: Νέο επαναστατικό κύμα, χωρίς όμως εναλλακτική πολιτική λύση

Tahrir

Από την Εποχή της 7/7/2013

Τις τελευταίες μέρες, η Αίγυπτος ήρθε και πάλι στο επίκεντρο της παγκόσμιας προσοχής. Οι διαδηλώσεις εκατομμυρίων Αιγυπτίων που ζητούσαν την παραίτηση του ισλαμιστή προέδρου Μόρσι, οδήγησαν σε βαθιά πολιτική κρίση. Από τη μια μεριά ο πρόεδρος δεν παραιτούταν, και από την άλλη, οι διαδηλωτές δεν εγκατέλειπαν τους δρόμους.Τελικά επενέβη ο στρατός και καθαίρεσε τον εκλεγμένο, πλην κοινωνικά απονομιμοποιημένο, πρόεδρο. Ο αιγυπτιακός στρατός βέβαια μόνο υπερασπιστής της δημοκρατίας δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Όχι μόνο υπήρξε ο βασικός πυλώνας του δικτατορικού καθεστώτος Μουμπάρακ, αλλά και όταν ανέλαβε απ’ ευθείας τα ηνία, τον Φλεβάρη του 2011, κυβέρνησε με απολύτως αυταρχικό τρόπο. Η Εποχή συζήτησε για τα τελευταία γεγονότα με τον Μουσταφά Μόχι, δημοσιογράφο στο site της εφημερίδας Al Masry Al Youm.

 
Θεωρείς ότι τα τελευταία γεγονότα (πρωτοφανής λαϊκή κινητοποίηση, επέμβαση του στρατού, ανατροπή του προέδρου Μόρσι) αποτελούν νίκη για το αιγυπτιακό επαναστατικό κίνημα;

 
Ζούμε μια πολύ μπλεγμένη κατάσταση. Ενώ οι δρόμοι είναι γεμάτοι από κόσμο και έχει ξεσπάσει ένα καινούργιο επαναστατικό κύμα, ο λαός καλεί και πάλι το στρατό να διώξει τον Μόρσι. Κι αυτό γιατί δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση, δεν υπάρχει κανένας πολιτικός φορέας που να εκπροσωπεί τα λαϊκά συμφέροντα. Εκτιμώ ότι ο περισσότερος κόσμος που διαδηλώνει δεν επιθυμεί μια στρατιωτική διακυβέρνηση, όπως συνέβη μετά την πτώση του Μουμπάρακ. Αυτό που ο κόσμος ζήτησε από το στρατό ήταν να γίνει ο καταλύτης της ανατροπής του Μόρσι. Όμως είναι προφανές ότι αυτό το καινούργιο επαναστατικό κύμα αντιμετωπίζει σοβαρούς κινδύνους. Ο πρώτος είναι ο στρατός, που μπορεί να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία για να ξαναπάρει την εξουσία. Ο δεύτερος είναι η δεξιά αντιπολίτευση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο συνασπισμός της αντιπολίτευσης και πολύ παράξενος είναι και πολύ εύθραυστος. Αποτελείται από τους επαναστάτες, τη δεξιά, την αστυνομία, το στρατό, το δικαστικό σύστημα κ.α. Όπως είναι προφανές, η δεξιά, ο στρατός και η αστυνομία δεν θέλουν την επίτευξη κανενός από τους στόχους της Επανάστασης της 25ης Γενάρη 2011 (ΣτΣ πρόκειται για τον λαϊκό ξεσηκωμό με επίκεντρο την Ταχρίρ που οδήγησε στην πτώση του Μουμπάρακ). Από την άλλη πλευρά, ο κόσμος που διαδηλώνει δεν πρόκειται να δεχτεί τίποτα λιγότερο από τα αιτήματα της 25ης Γενάρη.

 
Ποιες είναι οι εκτιμήσεις σου για το επόμενο διάστημα; Θα είναι μια πραγματικά μεταβατική περίοδος μέχρι τις εκλογές ή μια νέα εποχή στρατιωτικής εξουσίας με προσωπείο μια πολιτική κυβέρνηση μαριονετών;

 
Δεν πιστεύω ότι θα επαναληφθούν όσα συνέβησαν μετά την πτώση του Μουμπάρακ, όταν κυβερνούσε το Ανώτατο Συμβούλιο Ενόπλων Δυνάμεων (SCAF). Ούτε είναι πολύ πιθανό να έχουμε μια κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Μπαραντέι (ΣτΣ η συνέντευξη δόθηκε τηλεφωνικά την Πέμπτη το βράδυ), μιας και με αυτήν την επιλογή διαφωνεί το σαλαφίτικο ισλαμιστικό κόμμα Αλ Νουρ, ένας από τους πιο ισχυρούς πόλους της αντιπολίτευσης (ΣτΣ το Νουρ είναι ακόμα θρησκόληπτο ακόμα και από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα). Το Νουρ μάλιστα δεν θέλει την κατάργηση του Συντάγματος, αλλά την τροποποίησή του. Γι’ αυτό άλλωστε στη χτεσινή ανακοίνωσή του ο στρατός έκανε λόγο για αναστολή του Συντάγματος και όχι κατάργησή του. Θα το τροποποιήσουν, αλλά δεν θα γράψουν καινούργιο Σύνταγμα. Όπως ήδη είπα, ο συνασπισμός της αντιπολίτευσης είναι πολύ εύθραυστος και πολύ σύντομα θα μπει σε κρίση. Από τη μεριά του, το επαναστατικό κίνημα θα πρέπει να επιμείνει στα αιτήματά του με πολύ καθαρό τρόπο: θέλουμε πολιτικές ελευθερίες και κοινωνική δικαιοσύνη, αυξήσεις στους μισθούς, αλλαγή του φορολογικού συστήματος και παύση των συνομιλιών με το ΔΝΤ, μεταρρυθμίσεις στην αστυνομία και το δικαστικό σύστημα, τιμωρία των εγκλημάτων που έκαναν οι κυβερνήσεις του Μουμπάρακ και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.

 
Πώς θα μπορούσε να εξηγηθεί η κατάρρευση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, ένα μόλις χρόνο μετά τη θριαμβευτική εκλογή Μορσι;

 
Από τον Νοέμβριο του 2011, όταν κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές, η Αδελφότητα δεν έκανε τίποτα για να βελτιώσει τη ζωή του λαού και να υλοποιήσει τα αιτήματα της επανάστασης. Όλη της η προσοχή στράφηκε στο πώς θα επιτύγχανε ένα συμβιβασμό με το στρατό, την αστυνομία και τον κρατικό μηχανισμό, το πώς δηλαδή το κράτος θα λειτουργούσε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, αλλά κάτω από τις διαταγές των Αδελφών. Σε ό,τι αφορά τώρα την οικονομία, ακολούθησαν την ίδια νεοφιλελεύθερη πολιτική με τον Μπουμπάρακ, η οποία κάνει την πλειοψηφία των πολιτών να υποφέρει. Το τελευταίο διάστημα η Αίγυπτος πέρασε μια από τις χειρότερες ελλείψεις καυσίμων στην Ιστορία της, με ατέλειωτες ουρές αυτοκινήτων στα πρατήρια και συνεχείς διακοπές ρεύματος. Από τον περασμένο Ιούνιο, το δημόσιο χρέος αυξήθηκε κατά 8 δις δολάρια. Εν ολίγοις, η κυβέρνηση Μόρσι δεν άλλαξε απολύτως τίποτα προς όφελος του λαού. Γι’ αυτό και μέσα σε ένα χρόνο εξατμίστηκε η δημοτικότητα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και του Μόρσι.

 
Γιατί ο στρατός δεν επιδίωξε τον συμβιβασμό με την Αδελφότητα;

 
Αρχικά αυτό έκανε, αλλά την εγκατέλειψε όταν κατάλαβε ότι το πλοίο άρχισε να βουλιάζει.

 
Πολλοί στην Ευρώπη αναρωτιούνται για ποιο λόγο η επαναστατική νεολαία (ΣτΣ με τον όρο αυτό αναφερόμαστε στους νεολαίους που έπαιξαν κεντρικό ρόλο στα γεγονότα της Ταχρίρ και του τους οποίους δεν πρέπει να ταυτίζουμε με την Αριστερά) και η Αριστερά προχώρησαν σε μια τόσο πλατιά συμμαχία, ακόμα και με ανθρώπους του Μουμπάρακ όπως ο Αμρ Μούσα.

 
Είναι πολύ έντονος ο διάλογος στο εσωτερικό του επαναστατικού χώρου σχετικά με τη σκοπιμότητα αυτής της συμμαχίας. Μάλιστα αρκετοί επαναστάτες την απορρίπτουν. Το πρόβλημα είναι ότι μέσα στην αντιπολίτευση, η οποία σε μεγάλο βαθμό ελέγχεται από συντηρητικές δυνάμεις, η επαναστατική πτέρυγα είναι αδύναμη. Το ερώτημα λοιπόν που τέθηκε στους επαναστάτες είναι αν θα συμμετάσχουν στο καινούργιο επαναστατικό κύμα. Αποφάσισαν να το κάνουν με στόχο να διαμορφωθούν οι όροι για μια νέα συμμαχία, χωρίς τις συντηρητικές δυνάμεις αυτή τη φορά. Δεν συμμετέχουν λοιπόν όλοι οι επαναστάτες και οι αριστεροί στη συμμαχία με τον Μούσα, αλλά όλοι παίρνουν μέρος στις μεγάλες κινητοποιήσεις. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στη φάση που αρχίζει πάλι η αλλαγή του χάρτη των συμμαχιών.

 
Η καμπάνια Ταμαρόντ (Εξέγερση) που ξεκίνησε τη συλλογή υπογραφών για την ανατροπή του Μόρσι (τελικά μάζεψε 22 εκατομμύρια) κι έδωσε το έναυσμα για τον ξεσηκωμό, ήταν μια πρωτοβουλία των πολιτικών δυνάμεων ή μια αυθόρμητη κίνηση κάποιων επαναστατών νεολαίων;

 
Οι τρεις βασικοί εκπρόσωποι του Ταμαρόντ είναι νασερικοί, που δεν ανήκαν σε κάποιο κόμμα. Αλλά στη συλλογή των υπογραφών συμμετείχαν οι πάντες: η επαναστατική νεολαία, οι φιλελεύθεροι, τα κόμματα του Ελ Μπαραντέι (κεντροαριστερά) και του Σαμπάχι (αριστεροί νασερικοί), η Σοσιαλιστική Λαϊκή Συμμαχία. Δεν επρόκειτο για κάποια συγκεντρωτικά διαρθρωμένη καμπάνια. Η κάθε ομάδα δούλευε μόνη της για το μάζεμα των υπογραφών και απλά τις έστελνε στο τέλος στο κεντρικό γραφείο.

 
Πώς πιστεύεις ότι θα εξελιχθεί το κύμα καταστολής σε βάρος της Αδελφότητας;

 
Αυτή τη στιγμή φοβόμαστε την ένταση της καταστολής σε βάρος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και ιδιαίτερα της νεολαίας της. Βέβαια, δεν είναι καθόλου εύκολο να υπερασπιστεί κανείς από θέση αρχής τα δικαιώματα των Αδελφών μέσα στο κλίμα που έχει δημιουργηθεί. Ο πολύς κόσμος υποστηρίζει τα μέτρα καταστολής σε βάρος της Αδελφότητας και μόνο κάποιοι επαναστάτες επισημαίνουν τους πολύ μεγάλους κινδύνους που αυτά αντιπροσωπεύουν. Ωστόσο, δεν εκτιμώ ότι ο στρατός θα θέσει εκτός νόμου το Κόμμα Ελευθερίας και Δικαιοσύνης (ΣτΣ πρόκειται για το πολιτικό κόμμα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας), μιας και δεν θα θελήσει να διαταράξει τις σχέσεις του με το σλαφίτικο κόμμα Νουρ με το οποίο τώρα συνεργάζεται.

 
Γιατί το Νουρ υποστηρίζει τώρα τον στρατό ενώ μόλις πριν λίγους μήνες αποτελούσε βασικό σύμμαχο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας;

 
Από ένα σημείο και μετά το Νουρ συνειδητοποίησε ότι ο Μόρσι δεν θα άντεχε για πολύ και ο κόσμος θα ξεσηκωνόταν. Έτσι άρχισαν να παίρνουν αποστάσεις από την Αδελφότητα. Βήμα-βήμα διαφοροποιούνταν από τον Μόρσι, μέχρι που έφτασαν στο σημείο να του ζητήσουν να σχηματίσει καινούργια κυβέρνηση μαζί με την αντιπολίτευση. Αλλάζοντας πολιτική, διέσωσαν τους εαυτούς τους και μπόρεσαν να μείνουν μέσα στο πολιτικό παιχνίδι. Δεν πιστεύω ότι θα μπορέσουν να καταλάβουν πλήρως το χώρο που είχε η Αδελφότητα, αλλά είναι πολύ πιθανό να αποκομίσουν οφέλη. Αν είχαν μείνει με τον Μόρσι, θα είχαν καταρρεύσει μαζί του.

 
Είμαστε κοντά στο τέλος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας;

 
Για μεγάλο διάστημα η Αδελφότητα θα βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση. Οι περισσότεροι ηγέτες της έχουν συλληφθεί, πράγμα που δημιουργεί σύγχυση σε όλη την οργάνωση. Είναι χαρακτηριστικό ότι τις τελευταίας είκοσι τέσσερις ώρες κανένας εκπρόσωπος της Αδελφότητας δεν έχει κάνει καμία δήλωση. Το βασικό όμως είναι ότι πλέον δεν είναι καθόλου δημοφιλείς. Στα μάτια του κόσμου αποτελούν ένα μοντέλο αποτυχίας.

 
Τη συνέντευξη πήρε ο Γιάννης Αλμπάνης

Περισσότερα