Από την Εποχή
Οι πρώτες πραγματικά πολυκομματικές και σχετικά ελεύθερες προεδρικές εκλογές στην Αίγυπτο έκρυβαν μια δυσάρεστη έκπληξη για τους υποστηρικτές της δημοκρατικής επανάστασης. Τα ανεπίσημα αποτελέσματα δείχνουν ότι το ζευγάρι που θα αναμετρηθεί στο δεύτερο γύρο θα είναι από τη μια μεριά ο υποψήφιος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας Μοχάμεντ Μούρσι και από την άλλη, ο τελευταίος πρωθυπουργός του Μουμπάρακ, Άχμεντ Σαφίκ. Δηλαδή, οι Αιγύπτιοι και οι Αιγύπτιες θα έχουν να διαλέξουν στις 16 και 17 Ιουνίου μεταξύ ενός πολύ συντηρητικού ισλαμιστή κι ενός εκπροσώπου του «παλιού καθεστώτος». Ενώ λοιπόν ήταν η επανάσταση της 25ης Γενάρη 2011 που άνοιξε το δρόμο για να διεξαχθούν για πρώτη φορά πολυκομματικές εκλογές (έστω και κάτω από στρατιωτική διακυβέρνηση), οι επαναστάτες δεν θα εκπροσωπηθούν στο δεύτερο γύρο και θα πρέπει να επιλέξουν το «λιγότερο κακό» -με πιο πιθανή επιλογή τον Μούρσι.
Αναλυτικά τα (ανεπίσημα) αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών της Αιγύπτου έχουν ως εξής:
- Μοχάμεντ Μούρσι (Μουσουλμανική Αδελφότητα): 5.553.097 ψήφοι (25,30%)
- Άχμεντ Σαφίκ (καθεστώς Μουμπάρακ): 5.210.978 ψήφοι (23,74%)
- Χαμντίν Σαμπάχι (αριστερός νασερικός, υποστηρικτής της επανάστασης): 4.739.983 ψήφοι (21,60%)
- Αμπντέλ Μονεΐμ Αμπούλ Φοτούχ (μετριοπαθής ισλαμιστής, υποστηρικτής της επανάστασης): 3.936264 ψήφοι (17,93%)
- Αμρ Μούσα (στέλεχος του παλιού καθεστώτος, που δεν ταυτίζεται όμως μ’ αυτό): 2.407.837 ψήφοι (10,97%).
Η συμμετοχή σύμφωνα με το σάιτ της εφημερίδας «Ahram» έφτασε το 43,2%. Οι παραβιάσεις της εκλογικής νομοθεσίας, τις οποίες διέπραξαν διάφοροι υποψήφιοι, δεν φαίνεται να έπαιξαν βαρύνοντα ρόλο στη διαμόρφωση του αποτελέσματος. Βεβαίως, πάντοτε πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι η εξουσία παραμένει στα χέρια του SCAF (Ανώτατου Συμβουλίου Ενόπλων Δυνάμεων) και ότι η χώρα δεν έχει ακόμα Σύνταγμα.
Διαβάζοντας προσεκτικά το αποτέλεσμα
Αν και με μια πρώτη ματιά το αποτέλεσμα φαίνεται συντριπτικό για την Αιγυπτιακή επανάσταση, αν το εξετάσουμε πιο προσεκτικά, η εικόνα αλλάζει. Οι δύο υποψήφιοι που υποστήριξαν σταθερά τις κινητοποιήσεις της Ταχρίρ, δηλαδή οι Σαμπάχι και Φοτούχ, παίρνουν μαζί περισσότερες από 8.500.000 ψήφους. Όσο και αν το αποτέλεσμα του Φοτούχ επηρεάζεται από την υποστήριξη ενός τμήματος των ισλαμιστών, είναι βέβαιο ότι αν το δημοκρατικό-επαναστατικό στρατόπεδο είχε κοινό υποψήφιο, θα βρισκόταν στο δεύτερο γύρο. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση στην «Εποχή» του Μουσταφά Μόχι, δημοσιογράφου της «Egypt Independent»: «Αποδείχτηκε ότι ο κόσμος είχε τη βούληση να ψηφίσει έναν υποστηρικτή της επανάστασης, αλλά η διάσπαση οδήγησε στο σημερινό αποτέλεσμα.»
Στην πραγματικότητα, οι προεδρικές εκλογές αναδεικνύουν την εικόνα μιας διχασμένης Αιγύπτου. Από τη μια μεριά αυτοί που θέλουν την επιστροφή στην ομαλότητα και ψήφισαν κατά κύριο λόγο Σαφίκ και Μούσα. Από την άλλη, όσοι υποστηρίζουν τη συνέχιση της επανάστασης και το οριστικό γκρέμισμα της στρατιωτικής εξουσία, οι οποίοι ψήφισαν κατά κύριο λόγο Σαμπάχι και Φοτούχ. Στο ενδιάμεσο, η Αδελφότητα που προσπαθεί να ισορροπήσει σε δύο βάρκες. Αυτός ο διχασμός της αιγυπτιακή κοινωνίας εκφράζεται και γεωγραφικά. Τα αστικά κέντρα-προπύργια της επανάστασης (Κάιρο, Αλεξάνδρεια, Πορτ Σάιντ) έδωσαν την πρωτιά στον Σαμπάχι Αντιθέτως, οι αγροτικές περιοχές της Άνω Αιγύπτου και του Δέλτα του Νείλου υπερψήφισαν τον Σαφίκ.
Η Αδελφότητα σε δύσκολη θέση
Διαψεύδοντας τις δημοσκοπήσεις, ο Μοχάμεντ Μούρσι κέρδισε τελικά το στοίχημα. Ο Μούρσι είχε να αντιμετωπίσει το στίγμα του «αντικαταστάτη», μιας και η αρχική επιλογή της Αδελφότητας ήταν ο Καϊράτ Αλ Σάτερ, του οποίου όμως η υποψηφιότητα απορρίφθηκε από τις εκλογικές Αρχές. Επιπλέον, η δεύτερη μεγάλη δυσκολία της καμπάνιας του ήταν το ότι πολλά στελέχη της Αδελφότητας καθώς και το σαλαφίτικο κόμμα Νουρ υποστήριζαν τον Αμπούλ Φοτούχ. Τελικά ο κομματικός μηχανισμός της Αδελφότητας απέδειξε για μια ακόμα φορά τη δύναμή του, και ο πολύ συντηρητικός ισλαμιστής Μούρσι πάει στο δεύτερο γύρο με την ταμπέλα του φαβορί.
Ωστόσο, το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών αναδεικνύει τα μεγάλα προβλήματα που έχει προκαλέσει στην Αδελφότητα η τακτική της. Μέσα σε τέσσερις μήνες έχασε 22% από το ποσοστό που είχε πετύχει στις βουλευτικές εκλογές (47%), και μάλιστα ηττήθηκε σε παραδοσιακά προπύργιά της. Οι συνεχείς τακτικίστικες ντρίπλες, ο διαρκής μετεωρισμός ανάμεσα στην επανάσταση και τη σταθερότητα, καθώς και το ότι τελικά δεν ανάγκασε τους στρατιωτικούς να της παραδώσουν την κυβέρνηση, οδήγησαν την Αδελφότητα στο να χάνει προς όλες τις κατευθύνσεις: προς τον Σαφίκ χάνει όσους θέλουν την επιστροφή στην ομαλότητα, ενώ προς τους Σαμπάχι και Φοτούχ χάνει όσους θέλουν μια πιο σκληρή γραμμή απέναντι στους στρατιωτικούς. Το αποτέλεσμα του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών ράγισε την εικόνα της πολιτικής κυριαρχίας της Αδελφότητας που είχαν δημιουργήσει οι βουλευτικές εκλογές.
Η ανασύσταση του παλιού καθεστώτος
Το εξαιρετικά υψηλό ποσοστό του Σαφίκ δεν αφήνει αμφιβολίες ότι το «παλιό καθεστώς» ανασυγκροτείται. Ο Σαφίκ είναι ένας άνθρωπος του στρατού. Δεν έκλεισε το μάτι προς την επανάσταση όπως ο Μούσα. Πρόκειται για έναν πολιτικό που προέρχεται από τα βάθη του καθεστώτος Μουμπάρακ. Υπήρξε άλλωστε ο τελευταίος πρωθυπουργός που όρισε ο δικτάτορας, μεσούσης μάλιστα της επανάστασης της Ταχρίρ. Η εκλογική επιτυχία του Σαφίκ οφείλεται σε δύο λόγους. Πρώτον, στη δεδηλωμένη διάθεση μεγάλου μέρους της αιγυπτιακής κοινωνίας να λάβει τέλος η επαναστατική αναταραχή και να επανέλθει η (οικονομική κατά κύριο λόγο) σταθερότητα. Ο δεύτερος λόγος είναι η επανενεργοποίηση των δικτύων του Εθνικού Δημοκρατικού Κόμματος (του κόμματος του Μουμπάρακ δηλαδή) στις αγροτικές περιοχές. Οι κομματάρχες που δεν είχαν κινηθεί καθόλου στις βουλευτικές εκλογές, τώρα χρησιμοποίησαν όλα τα παλιά κόλπα υπέρ του Σαφίκ: εξαγορά ψήφων, πελατειακές εξυπηρετήσεις, συμφωνίες με τις φατρίες. Αν και ο Σαφίκ δύσκολα μπορεί να αντλήσει στο δεύτερο γύρο ψήφους πέρα απ’ την εκλογική δεξαμενή των Κοπτών, εντούτοις, η επιτυχία του δυναμώνει τους στρατιωτικούς και καθιστά δυσχερέστερη τη μετάβαση σε μια πραγματική δημοκρατία.
Η Αριστερά ενοποιείται γύρω από τον Σαμπάχι;
Ίσως η πιο μεγάλη έκπληξη των εκλογών ήταν το πολύ καλό σκόρ του Χαμντίν Σαμπάχι. Ενώ οι περισσότερες εκτιμήσεις συνέκλιναν ότι θα ήταν ο Αμπούλ Φοτούχ αυτούς που θα αναδεικνυόταν επικεφαλής του δημοκρατικού-επαναστατικού στρατοπέδου, τελικά ο παλαίμαχος ακτιβιστής του αριστερού νασερισμού πέτυχε ένα αναπάντεχο 21.60% και λίγο έλειψε να μπει στο δεύτερο γύρο. Το εκλογικό αποτέλεσμά του δείχνει ότι ένα μεγάλο κομμάτι της αιγυπτιακή κοινωνίας (ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα) επιθυμεί τη συνέχιση της επανάστασης και τη μετάβαση σε μια ακηδεμόνευτη δημοκρατία. Ο Σαμπάχι κατέφερε να οικοδομήσει μια πλατιά υποψηφιότητα, κατεβαίνοντας ως ανεξάρτητος και όχι ως εκπρόσωπος του νασερικού κόμματος Καράμα. Στα συν του αθροίστηκαν:
η σύνδεσή του με την επαναστατική νεολαία που αποτέλεσε τον οργανωτικό κορμό της καμπάνιας του, η ταπεινή καταγωγή του από μια αγροτική οικογένεια του Δέλτα, η προτεραιότητα που έδωσε στα κοινωνικά ζητήματα στην εκστρατεία του, η σκληρή κριτική που ασκεί επί δεκαετίες στις ΗΠΑ και το Ισραήλ, καθώς και το ότι οι ισλαμιστές δεν μπορούσαν να τον κατηγορήσουν ως άθεο και ασεβή, δεδομένου ότι είχε κατέβει ως ανεξάρτητος υποψήφιος βουλευτής με τη λίστα της Αδελφότητας. Το μέλος της ΚΕ της Σοσιαλιστικής Λαϊκής Συμμαχίας, Άκραμ Ισμαήλ Μοχάμεντ, είπε στην «Εποχή» ότι δίνεται τώρα η ευκαιρία στις προοδευτικές δυνάμεις της Αιγύπτου να συσπειρωθούν γύρω από το πρόσωπο του Σαμπάχι. Να σημειώσουμε ότι η επίσημη υποψηφιότητα της Συμμαχίας, ο Αμπούλ Εζ Ελ Χαρίρι, δεν «περπάτησε» καθόλου, και το σύνολο σχεδόν της αριστερής νεολαίας υποστήριξε τις υποψηφιότητες Σαμπάχι και Φοτούχ.
Τις επόμενες μέρες αναμένονται σκληρές διαπραγματεύσεις μεταξύ Μούσρι και Σαμπάχι, με μεγάλη πιθανότητα να ζητήσει την αντιπροεδρία. Από τη μεριά του ο Αμπούλ Φοτούχ κάλεσε ήδη σε υπερψήφιση του Μούσρι στο δεύτερο γύρο.
Γιάννης Αλμπάνης, 26/5/2012