Από την Εποχή
Ο Αιγύπτιος δημοσιογράφος και ακτιβιστής Μοχάμεντ Αμπντελφατάχ έγραψε στο Tweeter για τα «οπτικό οξύμωρο ενός Προέδρου Δημοκρατίας που διαμαρτύρεται κάτω από ένα πανό που γράφει: όχι στην τροποποίηση του Συντάγματος». Νομίζω ότι σε αυτήν την περίπτωση ο ελλειπτικός λόγος του tweeter δεν συνοψίζει μόνο με τον καλύτερο τρόπο τα χτεσινά γεγονότα (Σημείωση: το άρθρο γράφεται Σάββατο πρωί) όπου ο νεοκλεγείς Μοχάμεντ Μόρσι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας «ορκίστηκε» συμβολικά Πρόεδρος στην πλατεία Ταχρίρ, μπροστά σε εκατοντάδες χιλιάδες υποστηρικτές του. Ταυτόχρονα, δίνει σε αδρές γραμμές τις συντεταγμένες της πολιτικής συγκυρίας στην Αίγυπτο, μετά τις προεδρικές εκλογές. Πρόκειται για μια ασταθή ισορροπία μεταξύ στρατιωτικών και Μουσουλμανικής Αδελφότητας, όπου τα δύο κέντρα εξουσίας φαίνεται ότι θα επιδοθούν σε έναν μακρύ πόλεμο φθοράς με στόχο τον έλεγχο της χώρας. Μπορεί η Αίγυπτος να έχει τον πρώτο δημοκρατικά εκλεγμένο πρόεδρο στην Ιστορία της, εντούτοις, η πραγματική εξουσία βρίσκεται ακόμα στα χέρια του SCAF (Ανώτατου Συμβούλιου Ενόπλων Δυνάμεων), που πήρε επισήμως τα ηνία μετά την πτώση του Μουμπάρακ στις 11 Φλεβάρη 2011. Είναι επόμενο λοιπόν να φτάνουμε στο «οπτικό οξύμωρο» ενός Προέδρου που ενώ θεωρητικά είναι ο ανώτατος άρχων της Αιγύπτου, εντούτοις, είναι αναγκασμένος να διαμαρτυρηθεί ενάντια στις αντιδημοκρατικές αλλαγές του Συντάγματος που προωθούν οι στρατιωτικοί.
Όρκος στο λαό, αλλά και στο στρατό
Στις Δημοκρατίες, ο όρκος ενός νεοκλεγέντος Προέδρου αποτελεί τυπικό ζήτημα, μέρος του φολκλόρ των πολιτικών θεσμών. Ωστόσο, σε ένα κράτος που από τη γένεσή του το κυβερνάει ο στρατός, και όπου η ανακοίνωση του αποτελέσματος των εκλογών επιτράπηκε μόνο κατόπιν εντατικών διαπραγματεύσεων μεταξύ Μουσουλμανικής Αδελφότητας και SCAF, o προεδρικός όρκος γίνεται πολιτικό διακύβευμα. Κανονικά, ο Πρόεδρος της Αιγύπτου ορκίζεται ενώπιον του Κοινοβουλίου. Πριν από λίγες μέρες όμως το Κοινοβούλιο διαλύθηκε μετά από απόφαση του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου. Στηριζόμενο στην απόφαση διάλυσης του Κοινοβουλίου, το SCAF απαίτησε η ορκωμοσία του νέου Προέδρου να γίνει ενώπιον του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου. Το να ορκιστεί όμως ο Μόρσι ενώπιον των δικαστών, θα σήμανε τη de facto νομιμοποίηση της πραξικοπηματικής διάλυσης του δημοκρατικά εκλεγμένου Κοινοβουλίου. Επιπλέον, θα νομιμοποιούσε εμμέσως και τη μεταφορά εξουσιών από τον Πρόεδρο στο SCAF, μέσω της εξίσου πραξικοπηματικής τροποποίησης του Συντάγματος που ανακοίνωσαν οι στρατιωτικοί.
Η Μουσουλμανική Αδελφότητα επιχείρησε να ικανοποιήσει την απαίτηση των στρατιωτικών για να μπορέσει ο Μόρσι να αναλάβει τα καθήκοντά του, χωρίς όμως να δείξει ότι συνθηκολογεί απογοητεύοντας τις λαϊκές μάζες που επιθυμούν το τέλος της στρατιωτικής εξουσίας. Ο συμβολικός όρκος στην Ταχρίρ, μία ημέρα πριν την επίσημη ορκωμοσία ενώπιο του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου, ήταν ο τρόπος που επιλέχτηκε για να παρακαμφθεί ο σκόπελος. Ο δημοσιογράφος του Egypt Independent (αγγλόφωνη έκδοση της Al Masry Al Youm) Μουσταφά Μόχι σε σχόλιο που έκανε στην Εποχή, εξηγεί το σκεπτικό της Αδελφότητας: «Με το χτεσινό λόγο του Μόρσι στην Ταχρίρ, η Μουσουλμανική Αδελφότητα προσπάθησε να λύσει το πρόβλημα της ορκωμοσίας. Κάνοντας τη συμβολική ορκωμοσία στην Ταχρίρ ενώπιον εκατοντάδων χιλιάδων πριν πάει στο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο, ο Μόρσι προχώρησε σε μια σημαντική επίδειξη δύναμης απέναντι στο στρατό, η οποία αύξησε τη δημοτικότητα της Αδελφότητας. Νομίζω ότι αυτή θα είναι και η στρατηγική της το επόμενο διάστημα, να προσπαθήσει δηλαδή να αυξήσει τη δημοτικότητα της, ως αντιστάθμισμα στην ισχύ των στρατιωτικών.»
Μια πετυχημένη ενωτική ομιλία
Οι περισσότεροι παρατηρητές αξιολογούν θετικά την ομιλία του Μόρσι στην Ταχρίρ. Ο νέος πρόεδρος έδειξε στοιχεία καλού ρήτορα και συγκίνησε με τα λόγια του, πράγμα που δεν είναι αυτονόητο για κάποιον που δεν θεωρείται χαρισματικός. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι ο Μόρσι έλαβε το χρίσμα της Αδελφίτητας μόνο αφότου η Ανώτατη Εκλογική Επιτροπή απέρριψε την υποψηφιότητα του Καϊράτ Ελ Σατέρ.
Σε ό,τι αφορά το πολιτικό περιεχόμενο της ομιλίας του, ο Μόρσι κινήθηκε στη συμφιλιωτική, ενωτική και καθησυχαστική γραμμή που έχει χαράξει η Αδελφότητα μετά τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών. Ξεκίνησε με ένα καθαρό μήνυμα στους στρατιωτικούς λέγοντας ότι καμία δύναμη δεν μπορεί να στέκεται υπεράνω της θέλησης του λαού. Συνέχισε, πλέκοντας το εγκώμιο των μαρτύρων της επανάστασης που «με το αίμα τους πότισαν το όμορφο δέντρο της ελευθερίας», και πρόσθεσε ότι η επανάσταση θα συνεχιστεί μέχρι να πετύχει τους στόχους του. Ο Μόρσι τόνισε ότι θα είναι Πρόεδρος όλων των Αιγυπτίων, μουσουλμάνων και χριστιανών, ανδρών και γυναικών.
Σε ό,τι αφορά το ακανθώδες ζήτημα των ισλαμικών ηθών, ο νέος πρόεδρος ήταν ξεκάθαρος στο ότι το κράτος θα είναι κοσμικό και δημοκρατικό. Αντιθέτως, η αναφορά του στη Σαρία ήταν πολύ συγκεχυμένη, αφού είπε ότι «δεν υπάρχει αντίφαση στην επιβολή του λόγου του Θεού και το σεβασμό του Συντάγματος». Ωστόσο η ρητή αναγνώριση στην κεντρικότητα του τουρισμού για την οικονομία της Αιγύπτου, μάλλον δείχνει ότι ενώ είναι πολύ πιθανή μια ορισμένη συντηρητικοποίηση, εντούτοις δεν πρέπει να περιμένουμε ακραία μέτρα τύπου Σαουδικής Αραβίας. Τέλος, σε ό,τι αφορά την οικονομία και την εξωτερική πολιτική, οι αναφορές του Μόρσι έδειξαν ότι το αμέσως επόμενο διάστημα το πλαίσιο δεν θα διαφοροποιηθεί ιδιαίτερα. Για τη μεν οικονομία, είπε ότι θα ενισχύσει τη σταθερότητα και την ασφάλεια της, χωρίς όμως να κάνει λόγο για αναδιανομή του εισοδήματος. Για τη δε εξωτερική πολιτική, μίλησε απλά για το τέλος της ξένης εξάρτησης, χωρίς όμως να γίνει πιο συγκεκριμένος για φλέγοντα ζητήματα όπως το Καμπ Ντέιβιντ ή η Γάζα. Πάντως αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μόρσι δήλωσε ότι θα παλέψει για την απελευθέρωση του τυφλού ιμάμη Ομάρ Αμπντέλ Ραχμάν, ο οποίος κρατείται στις ΗΠΑ ως ιδεολογικός εγκέφαλος της βομβιστικής επίθεσης στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου το 1993. Το ζήτημα της απελευθέρωσης του Ραχμλαν θεωρείται κεντρικό για τον σαλαφίτικο πολιτικό χώρο.
Στην πολύ μεγάλη συγκέντρωση της Ταχρίρ εκτός από την Αδελφότητα, πήραν μέρος και οργανώσεις όπως το Κίνημα 6 Απρίλη και οι Σοσιαλιστές Επαναστάτες. Την μποϊκόταραν όμως ως κομματική φιέστα, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, η Σοσιαλιστική Λαϊκή Συμμαχία, το κεντραριστερό Ταγκαμού, καθώς και το νασερικό Καράμ του υποψήφιου προέδρου Χαμντίν Σαμπάχι.
Ο Ράμι Σάαθ στην Εποχή
Η Εποχή ζήτησε από τον ακτιβιστή Ράμι Σαάθ, στέλεχος του Κινήματος Ελεύθερης Αιγύπτου, μια δήλωση για το πώς βλέπει η επαναστατική νεολαία τις πολιτικές εξελίξεις μετά την εκλογή του Μόρσι. Η δήλωση που μάς έκανε είναι χαρακτηριστική για τη στάση των Αιγύπτιων επαναστατών: «Το αποτέλεσμα των εκλογών ήταν μια πραγματική καταστροφή. Βρεθήκαμε μπροστά σε ένα πολύ κακό δίλημμα. Από τη μια μεριά το παλιό καθεστώς με τον Σαφίκ, και από την άλλη, οι θρησκευτικές ομάδες με τον Μόρσι, ο οποίος σε καμία περίπτωση δεν εκπροσωπεί τα οράματα της επανάστασης. Μέσω της υποψηφιότητας του Σαφίκ, της κατάργησης του Κοινοβουλίου και της συνταγματικής τροποποίησης, το παλιό καθεστώς, του οποίου έχει κοπεί το κεφάλι αλλά το σώμα παραμένει ανέπαφο, επιχείρησε να μας γυρίσει στις 24 Ιανουαρίου 2011 (ΣτΣ δηλαδή να αναιρέσει τις κατακτήσεις της επανάστασης). Επομένως, είναι σημαντικό ότι με την εκλογή του Μόρσι εμποδίστηκε αυτή η προσπάθεια του παλιού καθεστώτος. Η χτεσινή συγκέντρωση στην Ταχρίρ ήταν πολύ ενδιαφέρουσα. Ωστόσο, ο Μόρσι θα κριθεί από αυτά που όντως θα κάνει αναφορικά με την τροποποίηση του Συντάγματος, τις δίκες πολιτών από στρατοδικεία, τη διαφθορά… Η εκλογή του πάντως μας δίνει το χώρο για να συνεχίσουμε τον αγώνα.»
Γιάννης Αλμπάνης, 30/6/12