Δημοσιεύτηκε στο Δελτίο Θυέλλης τον Απρίλιο του 2022
Τις πιο πολλές φορές κάθε στιγμή που χαρακτηρίζουμε «ιστορική», με την πάροδο του χρόνου αποδεικνύεται λιγότερο σημαντική. Είναι πολύ δύσκολο να αντιληφθείς την πραγματική βαρύτητα των γεγονότων τη στιγμή που αυτά εκτυλίσσονται. Νομίζω όμως ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία συνιστά την εξαίρεση στον κανόνα.
Στις 24 Φεβρουαρίου, όταν οι ρωσικές δυνάμεις άρχισαν να επιχειρούν στο ουκρανικό έδαφος, ο κόσμος μας άλλαξε. Άλλαξε πολύ και άλλαξε προς το χειρότερο, το πολύ χειρότερο. Η κίνηση του Πούτιν κατά τα φαινόμενα είναι «ιστορική». Εν προκειμένω, ισχύει αυτό που είχε γράψει κάποτε η Μάρω Δούκα, ότι πρέπει να σε φυλάει ο Θεός να μη βρεθείς εκεί που γράφεται η ιστορία. Η «ιστορία» γράφεται με αίμα. Με το αίμα των ανθρώπων των οποίων τα ονόματα συνήθως δεν αναφέρονται στα βιβλία της.
Εικόνα στις ειδήσεις
Στις αντιπολεμικές διαδηλώσεις για την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ, ένα από τα βασικά συνθήματα ήταν το «ο πόλεμος δεν είναι εικόνα στις ειδήσεις, στο δρόμο γεννιούνται οι συνειδήσεις». Το σύνθημα παραμένει επίκαιρο. Παρότι ο πόλεμος μετατρέπεται σε τηλεοπτικό θέαμα και παρουσιάζεται από κάθε λογής «αναλυτές» ως γεωπολιτικό παίγνιο, δεν πρέπει ούτε στιγμή να ξεχνάμε ότι το αίμα που χύνεται δεν είναι εικονικό. Είναι πραγματικό.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτό το μακελειό (και κάθε ανάλογο μακελειό) δεν έχει τίποτα το υψιπετές και ηθικό. Ο πόλεμος είναι ένα σφαγείο το οποίο δεν πρέπει ούτε στιγμή να το συνηθίσουμε ή να συμβιβαστούμε μαζί του. Οι αναλύσεις έρχονται μετά. Προέχει η υπεράσπιση της ζωής και του πολιτισμού, ο πόλεμος κατά του πολέμου, όπως έλεγαν οι πρωτεργάτες του εργατικού διεθνισμού,
Η καταδίκη
Η δεύτερη αφετηριακή θέση για τον πόλεμο, είναι η κατηγορηματική καταδίκη της εισβολής στην Ουκρανία, καθώς και τα συνεπακόλουθα αιτήματα της άμεσης διακοπής της και της απόσυρσης των ρωσικών στρατευμάτων. Η ρωσική εισβολή αποτελεί μια ιμπεριαλιστική επιχείρηση που δεν έχει καμία ηθική και πολιτική δικαιολόγηση. Προκαλεί λουτρό αίματος, καταστρέφει όλες τις ζωτικές υποδομές της Ουκρανίας, προσφυγοποιεί εκατομμύρια ανθρώπους, αποσταθεροποιεί όλη τον κόσμο και πυροδοτεί μια νέα διεθνή οικονομική κρίση. Πρόκειται για κατάφωρη παραβίαση της διεθνούς νομιμότητας που αποσκοπεί στην κατάλυση της ουκρανικής ανεξαρτησίας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στο διάγγελμά του της 21ης Φεβρουαρίου με το οποίο αναγνώρισε την ανεξαρτησία των λεγόμενων «Λαϊκών Δημοκρατιών» του Ντόνετσκ και του Λουγκάνσκ, ο Πούτιν αμφισβήτησε την ίδια την ύπαρξη ουκρανικού έθνους, αναπαράγοντας τον εθνικιστικό μύθο της Μεγάλης Ρωσίας, που συμπεριλαμβάνει Ρώσους Ουκρανούς και Λευκορώσους. Έχει επίσης ιδιαίτερη σημασία, από τη σκοπιά της Αριστεράς τουλάχιστον, η επίθεση που εξαπέλυσε στον Λένιν και τους μπολσεβίκους για την «αντεθνική» στάση τους -παρεμπιπτόντως, οι τραγικές εξελίξεις δείχνουν πόσο δίκιο είχαν οι μπολσεβίκοι που αναζήτησαν το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο μέσα στην πρώιμη ΕΣΣΔ για την ειρηνική συνύπαρξη διαφορετικών εθνοτήτων.
Ο Πούτιν επαγγέλλεται την «αποναζιστοποίηση» της Ουκρανίας, την ώρα που νεκρανασταίνει τον τσαρισμό.
Το ΝΑΤΟ
Η κατηγορηματική καταδίκη της ρωσικής εισβολής επουδενί πρέπει να οδηγήσει σε οποιασδήποτε μορφής «φιλικότητα» ή ανοχή προς το νατοϊκό στρατόπεδο. Έτσι κι αλλιώς, είναι οργουελιανή αντιστροφή της πραγματικότητα να παρουσιάζει κανείς ως δύναμη ειρήνης τον πιο ισχυρό πολεμικό μηχανισμό που έχει γνωρίσει ποτέ η ανθρωπότητα. Πέρα όμως από τη γενική στάση απέναντι στο ΝΑΤΟ, πρέπει να τονίζεται ο αποσταθεροποιητικός ρόλος του στα συγκεκριμένα πεδία, όπως αυτό της Ουκρανίας. Ο σοβινιστικός μεγαλοϊδεατισμός του Πούτιν δεν είναι η μόνη αιτία του εκτυλισσόμενου αιματοβαμμένου εφιάλτη.
Η Δύση φέρει βαρύτατες ευθύνες για την ουκρανική κρίση. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης αντιμετώπισε τη Ρωσία ως κράτος-παρία που έπρεπε να υποταχτεί. Προχώρησε στην προς ανατολάς επέκταση του ΝΑΤΟ, γνωρίζοντας ότι αυτή εθεωρείτο casus belli για τη Μόσχα. Επιπλέον, μάλλον δεν μένουν αμφιβολίες ότι η αμερικανική εξωτερική πολιτική σε συντονισμό με τους εθνικιστικούς κύκλους του Κιέβου, υπονόμευσε τις όποιες πιθανότητες ειρηνικού συμβιβασμού, δίνοντας στον Ζελένσκι διαβεβαιώσεις που αποδείχτηκαν κενές περιεχομένου -και πώς θα μπορούσαν να ήταν αλλιώς…
Τώρα εκμεταλλευόμενο τη ρωσική εισβολή, το ΝΑΤΟ μπαίνει σε έναν νέο γύρο ακόμα μεγαλύτερης επιθετικότητας και στρατιωτικοποίησης.
Η ελληνική εμπλοκή
Την αντίθεση στο ΝΑΤΟ πρέπει να συνοδεύει η απόρριψη της ελληνικής στρατιωτικής εμπλοκής. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη αποφάσισε την αποστολή στρατιωτικού υλικού στην Ουκρανία, σπάζοντας τη γραμμή που κράτησε η ελληνική εξωτερική πολιτική τις τελευταίες δεκαετίες. Μέχρι τώρα, οι εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις είχαν αποφύγει την εμπλοκή της χώρας σε διεθνείς πολεμικές επιχειρήσεις την ώρα που αυτές εξελίσσονταν. Παράλληλα, ακόμα και οι κυβερνήσεις της Δεξιάς φρόντιζαν να κρατάνε ανοιχτούς τους διαύλους με τους εκάστοτε αντιπάλους της Δύσης, τη Σοβιετική Ένωση παλιότερα και τη Ρωσία μετά το 1991.
Αυτήν την παράδοση της «πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής» σπάει ο Μητσοτάκης. Επιστρέφοντας στη λογική Παπάγου κατά τον πόλεμο της Κορέας, ο Μητσοτάκης επιλέγει την πλειοδοσία του ατλαντισμού. Με την αποστολή στρατιωτικού υλικού στην Ουκρανία και την υιοθέτηση της πιο σκληρής στάσης σχετικά με τις κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας, η Ελλάδα τίθεται στην σκληροπυρηνική πτέρυγα του δυτικού στρατοπέδου. Πρόκειται για επικίνδυνο τυχοδιωκτισμό, τόσο από τη σκοπιά της υπεράσπισης της ειρήνης και της σταθερότητας, όσο και από αυτήν του «στενού» συμφέροντος της ελληνικής κοινωνίας. Η εμπλοκή στον πόλεμο είναι μια περιπέτεια της οποίας οι κίνδυνοι δεν μπορούν να προβλεφθούν και σε ορισμένες περιπτώσεις δεν μπορούν να αποτραπούν.
Την ίδια ώρα που η χώρα εμπλέκεται στον πόλεμο και μπαίνει σε νέα κούρσα εξοπλισμών, η κυβέρνηση ελάχιστα κάνει για να αντιμετωπίσει το κύμα ανατιμήσεων στην Ενέργεια και τα τρόφιμα, το οποίο έχει ως αποτέλεσμα τη ραγδαία επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου της κοινωνικής πλειονότητας. Στη Βουλή ο πρωθυπουργός χαρακτήρισε αναχρονιστικό το δίλημμα βούτυρο ή κανόνια. Στην πράξη το δίλημμα μοιάζει να ταιριάζει απόλυτα στην κατάσταση που ζούμε.
Ο νέος Ψυχρός Πόλεμος
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για να ξεσπάσουν ανοιχτά οι υποβόσκουσες αντιθέσεις που οδηγούν σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο. Τηρουμένων των αναλογιών, η Ουκρανία μπορεί να είναι έχει αντίστοιχη λειτουργία με τον πόλεμο της Κορέας για τον τότε Ψυχρό Πόλεμο.
Αν και υπάρχουν ακόμα πολλές αβεβαιότητες για την εικόνα του νέου κόσμου που αναδύεται μέσα από τις φλόγες τους πολέμου, μπορούμε να κάνουμε κάποιες πρώτες παρατηρήσεις. Συγκεκριμένα:
- Η Ευρώπη και ο κόσμος χωρίζονται ξανά σε δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα, με την Ουκρανία να είναι η νέα γραμμή αντιπαράταξης. Δεν είναι βέβαιο πώς ακριβώς θα σταθεί τελικά η Κίνα, αλλά φαίνεται όλο και πιο πιθανό το σενάριο να μην είναι μόνη της η Ρωσία απέναντι στη Δύση, αλλά να συγκροτηθεί ένα ασιατικό μπλοκ Κίνας-Ρωσίας.
- Η προσφυγή στη στρατιωτική βία καθίσταται πιο εύκολη και η αποσταθεροποίηση γενικεύεται. Αν μπορεί να γίνεται μιας τόσο μεγάλης κλίμακας στρατιωτική σύγκρουση στην καρδιά της Ευρώπης, τότε καμιά περιοχή του κόσμου δεν είναι απολύτως προστατευμένη από τις γεωπολιτικές κρίσεις.
- Μια νέα κούρσα εξοπλισμών πυροδοτείται. Είναι ενδεικτική η απόφαση της Γερμανίας να προσχωρήσει σε ένα πρωτοφανές εξοπλιστικό πρόγραμμα, ύψους 100 δισεκατομμυρίων. Η ανθρωπότητα παγιδεύεται στον φαύλο κύκλο εξοπλισμοί-πόλεμος-περισσότεροι εξοπλισμοί-πιο γενικευμένος πόλεμος-ακόμα περισσότεροι εξοπλισμοί. Οι εξοπλισμοί αυξάνουν τον κίνδυνο του πολέμου και παγιώνουν την πραγματικότητα της φτώχειας.
- Όπως συμβαίνει κάθε φορά, ο πόλεμος διεξάγεται και στο εσωτερικό, ενάντια στον «εσωτερικό εχθρό» ή όποιος τέλος πάντως παρουσιάζεται ως τέτοιος. Κατ’ αντιστoιχία με τον προηγούμενο Ψυχρό Πόλεμο, ένας νέος μακαρθισμός γεννιέται. Ο αντιρωσισμός μοιάζει να είναι ο νέος αντικομμουνισμός. Ό,τι είναι ρωσικό απαγορεύεται, ενώ στοχοποιούνται όσοι δεν καταδικάζουν την εισβολή με το… προσήκον πάθος. Ποιος αλήθεια θα μπορούσε να φανταστεί πριν λίγες εβδομάδες ότι στη «δημοκρατική Ευρώπη» θα έκλειναν ΜΜΕ με κεντρική πολιτική απόφαση, έξω από οποιαδήποτε προβλεπόμενη θεσμική διαδικασία;
Το ζήτημα της ειρήνης
Στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται, το αίτημα «ειρήνη τώρα» μοιάζει να είναι το πιο πλατύ και ταυτόχρονα πιο ανατρεπτικό, το πιο οραματικό και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστικό, το πιο επιτακτικό ηθικά και πιο αναγκαίο πολιτικά. Ειρήνη τώρα στην Ουκρανία, ειρήνη τώρα στην Ευρώπη και τον κόσμο. Να το πούμε, να το φωνάξουμε, να το διεκδικήσουμε.
Η φωτογραφία είναι του Άρη Μεσσίνη https://www.facebook.com/arismessinis/photos/pcb.1874000472798271/1874000339464951/
Γιάννης Αλμπάνης