Δημοσιύτηκε στην Εποχή τον Απρίλιο του 2022.
Το 3ο Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ (ή το 1ο του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ, αν το δούμε από άλλη σκοπιά) προκάλεσε το ζωηρό ενδιαφέρον χιλιάδων μελών και φίλων του κόμματος. Ωστόσο, οι εργασίες του συνεδρίου μάλλον δεν απασχόλησαν ιδιαίτερα το ευρύ κοινό. Προφανώς αυτή η «αδιαφορία» απορρέει από το γεγονός ότι η το βασικό αντικείμενο της συζήτησης ήταν ο τρόπος εκλογής του προέδρου και της ΚΕ, δηλαδή ένα ζήτημα που δεν γίνεται κατανοητό από όσες-και όσους δεν έχουν εξοικείωση με τα κομματικά πράγματα. Ωστόσο, το ότι το συνέδριο ενός κόμματος εξουσίας δεν γίνεται θέμα για την κοινωνία, αποτελεί σαφή ένδειξης της οξείας κρίσης του κομματικού φαινομένου.
Ο απολογισμός
Με ένα εντυπωσιακό 74% στην ψηφοφορία για την εκλογή προέδρου και ΚΕ από τη βάση, ο Αλέξης Τσίπρας κατήγαγε μια μεγάλη εσωκομματική νίκη. Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ έχει ισχυρή εντολή να προχωρήσει τις αλλαγές που επιδιώκει, τόσο στη λειτουργία όσο και στον προσανατολισμό του κόμματος.
Οι αλλαγές στην κομματική λειτουργία συνιστούν σαφώς μεταβίβαση ισχύος από τον κομματικό μηχανισμό προς τον πρόεδρο -χωρίς αυτό να σημαίνει βέβαια ότι η υφιστάμενη λειτουργία αποτελεί πρότυπο δημοκρατίας. Στο ερώτημα αν ο ΣΥΡΙΖΑ γίνεται αρχηγικό κόμμα με τις αλλαγές που ψηφίστηκαν, η απάντηση είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί αρχηγικό κόμμα την τελευταία δεκαετία. Μάλιστα, για την πλειονότητα των ψηφοφόρων του, ο αρχηγός ταυτίζεται απολύτως με το κόμμα (ή ακόμα είναι πιο σημαντικός), κάτι που σπάνια απαντάται σε ευρωπαϊκό κόμμα και ασφαλώς παραπέμπει στον λατινοαμερικάνικο αριστερό περονισμό.
Έχων την εκτίμηση ότι με την αλλαγή του τρόπου εκλογής προέδρου και ΚΕ οι βασικές επιδιώξεις είναι:
- η διεύρυνση του κύκλου μελών/φίλων του κόμματος,
- η αποστασιοποίηση από την πολιτική παράδοση του τυπικού αριστερού/κομμουνιστογενούς κόμματος, προκειμένου να γίνει άνοιγμα στον χώρο του «Κέντρου»,
- η εκπομπή ενός μηνύματος οργανωτικού εκσυγχρονισμού και πολιτικής ανανέωσης.
- η ενδυνάμωση του ηγετικού προφίλ του προέδρου, μέσα από διαδικασία λαϊκής ψήφου εμπιστοσύνης.
Η Ομπρέλα
Η Ομπρέλα της εσωκομματικής αντιπολίτευσης με το 26% που πήρε, πέτυχε ένα ανέλπιστα καλό αποτέλεσμα, παρά την ήττα της. Σε μια δημοψηφισματικού χαρακτήρα ψηφοφορία δεν είναι λίγο να πάρεις το ¼ του συνεδρίου. Αυτό το ποσοστό δείχνει ότι ο Αλέξης Τσίπρας έχει ισχυρή εντολή αλλά όχι λευκή επιταγή.
Το καλό αποτέλεσμα της Ομπρέλας οφείλεται:
- στο ότι η πολιτική παράδοση που εκπροσωπεί έχει απήχηση σε ένα τμήμα του ΣΥΡΙΖΑ,
- σε μια αποτελεσματική ιδεολογική και πολιτική πλαισίωση της συνεδριακής γραμμής της.
Το ερώτημα
Το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ πραγματοποιήθηκε σε μια στιγμή που η συγκυρία αρχίζει να γίνεται ευνοϊκή για την αξιωματική αντιπολίτευση. Η διαφορά με τη Νέα Δημοκρατία μειώνεται, αφού το κυβερνών κόμμα πέφτει λόγω της ακρίβειας. Για πρώτη φορά σημειώνεται δε μια μικρή αύξηση των ποσοστών και των ποιοτικών δεικτών του ΣΥΡΙΖΑ.
Το ερώτημα που τίθεται, είναι αν ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία για να πετύχει την ανατροπή του συσχετισμού. Αν και ο Αλέξης Τσίπρας κατάλαβε πολύ γρήγορα την κοινωνική σημασία του ζητήματος της ακρίβειας και διαμόρφωσε την τακτική του αναλόγως, εντούτοις, η απάντηση στο ερώτημα δεν είναι ξεκάθαρη. Και αυτό γιατί:
- Ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Τσίπρας δεν έχουν καλύψει το μείζον έλλειμμα αξιοπιστίας τους. Η συνεχιζόμενη ταύτιση του ΣΥΡΙΖΑ με τις παλινωδίες και τις οβιδιακές μεταλλάξεις, υποσκάπτει την πειστικότητα των πολιτικών μηνυμάτων του, ακόμα και όταν αυτά απηχούν το λαϊκό αίσθημα. Είναι πολλοί αυτοί που εξακολουθούν να πιστεύουν ότι ΣΥΡΙΖΑ και ο Τσίπρας δεν λένε την αλήθεια.
- Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει μπει σε πραγματικό διάλογο με τη μεγάλη μερίδα των πολιτών που θεωρούν ότι η διακυβέρνησή του δεν ήταν πετυχημένη. Τα στελέχη τόσο των προεδρικών όσο και της Ομπρέλας συνήθως εμφανίζονται απολύτως ικανοποιημένα με τις κυβερνητικής επιδόσεις τους, κάτι δεν βοηθάει στο να παγιωθεί η αίσθηση ότι έχουν μάθει από τα λάθη τους. Αρκετοί δε μιλάνε σαν μην έχουν κυβερνήσει και μάλιστα εφαρμόζοντας Μνημόνιο.
- Η γενική γραμμή του ανοίγματος προς το Κέντρο δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα αποδώσει χωρίς αποκατάσταση της αξιοπιστίας και πραγματική αυτοκριτική. Επιπλέον, το «Κέντρο» δεν είναι μόνο ιδεολογικός χώρος με τη γνώστη έννοια, αλλά και μια μετωνυμία της αντιπολιτικής και της αποϊδελογικοποίησης. Επομένως, το όποιο άνοιγμα πρέπει να είναι σύνθετο και καλά επεξεργασμένο. Πόσο μάλλον που ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αφήσει μεγάλο χώρο στα αριστερά του, κάτι που εκφράζεται από την ύπαρξη δύο κοινοβουλευτικών κομμάτων τα οποία προς το παρόν δεν φαίνεται να έχουν σοβαρές διαρροές προς την αξιωματική αντιπολίτευση, καθώς και από έναν διάχυτο νεανικό ριζοσπαστισμό που βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από την Κουμουνδούρου.
Ωστόσο, θα ήταν απερίσκεπτο να διακινδυνεύσει κανείς την όποια πρόβλεψη σε μια τρικυμιώδη συγκυρία όπου η κοινωνική πλειονότητα βλέπει το βιοτικό επίπεδό της να υποβαθμίζεται ραγδαία, ενώ η κυβέρνηση φαίνεται να μην πράττει ούτε τα στοιχειώδη. Στην Ελλάδα ην τακτική του «ώριμου φρούτου» την οποία άπαντες απορρίπτουν κατηγορηματικά, έχει επανειλημμένα αποδειχτεί αποτελεσματική.
Γιάννης Αλμπάνης