Πελέ – «Έπαιζε ποδόσφαιρο όπως θα έπαιζε ο Θεός»

Η είδηση του θανάτου του Πελέ με βρήκε να διαβάζω το καταπληκτικό «Ο αιώνας του ανέμου» του Εντουάρντο Γκαλεάνο (μετάφραση Ισμήνη Κανσή, Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος). Σε αυτήν την Ιστορία της Λατινικής Αμερικής από τη σκοπιά «των από κάτω», δεν θα μπορούσε να λείψει η αναφορά στον Πελέ. Η Λατινική Αμερική είναι ταυτισμένη με το ποδόσφαιρο. Και αν είναι να μιλήσεις για το ποδόσφαιρο πώς να μη μιλήσεις για τον Πελέ, που ήταν η μπάλα αυτοπροσώπως;

Το αόρατο νήμα

Γράφοντας για το Μουντιάλ του 1958, όπου ο Πελέ κάνει τη θριαμβευτική είσοδό του στην κεντρική σκηνή του παγκόσμιου ποδοσφαίρου, ο Γκαλεάνο μας δίνει μια έξοχη περιγραφή του «θεϊκού» ταλέντου του μεγάλου Βραζιλιάνου:

«Ο Πελέ σουτάρει την μπάλα όπου θέλει, όποτε θέλει και όπως θέλει, κι εκείνη ποτέ δεν τον απογοητεύει. Την πετάει ψηλά στον αέρα, εκείνη διαγράφει μια μεγάλη καμπύλη κι επιστρέφει υπάκουη στο πόδι του, κατευχαριστημένη, ή μπορεί δεμένη με ένα αόρατο νήμα. Ο Πελέ τη σηκώνει, μαζεύει το στήθος, την αφήνει να κυλήσει απαλά στο κορμί του: δίχως ν” ακουμπήσει στο έδαφος, της αλλάζει πόδι καθώς ορμάει, τρέχει, τρέχει με κατεύθυνση το γκολ, υπάρχει κανείς να τον πιάσει, με λάσο ή με σφαίρα, μέχρι που καρφώνει την μπάλα, κατάλευκη, σαν αστραπή, κατευθείαν μέσα στο δίχτυ».

Όποιος-α έχει δει έστω και λίγα στιγμιότυπα από τα κατορθώματα του Πελέ, αντιλαμβάνεται πόσο ακριβής είναι η περιγραφή του Γκαλεάνο. Βεβαίως από το συγκεκριμένο απόσπασμα δεν μπορείς να πεις με σιγουριά αν αυτό που αναδεικνύεται περισσότερο είναι το ποδοσφαιρικό ταλέντο του Πελέ ή η λογοτεχνική ικανότητα του Γκαλεάνο.

Πελέ ή Μαραντόνα

Παλιότερα ο Πελέ θεωρούταν αδιαμφισβήτητα ο μεγαλύτερος ποδοσφαιριστής όλων των εποχών. Με τον Μαραντόνα αυτή η πρωτοκαθεδρία τέθηκε εν αμφιβόλω. Χωρίς να έχω ιδιαίτερες ποδοσφαιρικές γνώσεις, η σύγκριση μου φαίνεται άνευ νοήματος. Το ταλέντο ενός ποδοσφαιριστή δεν μπορείς να το κρίνεις έξω από το ποδόσφαιρο της εποχής του. Δεν μπορούμε να ξέρουμε πώς θα στεκόταν ο Πελέ σήμερα σε ένα επαγγελματικό ποδόσφαιρο που έχει γίνει τελείως «επιστημονικό» και απαιτεί από τους ποδοσφαιριστές αθλητικά προσόντα που θα ήταν αδιανόητα στο παρελθόν.

Επιπλέον, γενικά το ταλέντο δεν μπορεί να ποσοτικοποιηθεί για να μετρηθεί και να γίνει αντικείμενο ακριβούς σύγκρισης. Δεν μπορείς να πεις ποιος ήταν ο καλύτερος ποδοσφαιριστής όλων των εποχών, όπως ακριβώς δεν μπορείς να πεις ποιος ήταν ο καλύτερος συνθέτης ή ο καλύτερος συγγραφέας. Αυτό που μπορείς να πεις είναι ποιος υπήρξε πραγματικά μεγάλος και ποιος σου αρέσει εσένα πιο πολύ -προτίμηση που και αυτή αλλάζει σε κάθε φάση της ζωής μας.

Η προσωπικότητα

Εκείνο πάντως που μπορεί να λεχθεί με σιγουριά είναι ότι η προσωπικότητα του Μαραντόνα ήταν πολύ πιο γοητευτική από αυτήν του Πελέ. Η τρικυμιώδης ζωή του Αργεντίνου με τα μεγάλα πάθη και τα ακόμα πιο μεγάλα λάθη, ήρθε σε σύγκρουση με τις νόρμες του καθωσπρεπισμού και του χρηματιστηρίου της μπάλας. Γι’ αυτό άλλωστε η λατρεία για τον Μαραντόνα δεν είναι μόνο ποδοσφαιρική. Σχετίζεται με τη γοητεία του αυτοκαταστροφικού αντάρτη.

Από την άλλη, ο Πελέ έπαιξε με τους κανόνες του παιχνιδιού. Ο Γκαλεάνο, αν και πολύ προσεκτικός στις εκφράσεις του, είναι και πάλι ακριβής: «Μέσα κι έξω από το γήπεδο, προσέχει. Δεν χάνει ποτέ λεπτά από το χρόνο του, ούτε του πέφτει ποτέ ένα κέρμα από την τσέπη. Μέχρι πρότινος γυάλιζε παπούτσια στις αποβάθρες του λιμανιού. Ο Πελέ ήταν γεννημένος για ν” ανέβει ψηλά, και το ξέρει».

Τελικά ανέβηκε σε κορυφές που ελάχιστοι άνθρωποι έχουν αντικρύσει.

Γιάννης Αλμπάνης