Δημοσιεύτηκε στο News 247 τον Φλεβάρη του 2023.
Μιλώντας στο συνέδριο του Economist, Χρήστος Σταϊκούρας είπε ότι η ελληνική οικονομία έχει αλλάξει σελίδα. Ο υπουργός Οικονομικών στήριξε τον ισχυρισμό του στα στοιχεία για την ανάπτυξη. «Υπερβαίνουμε τις προσδοκίες για ανάπτυξη. Η Κομισιόν κάνει λόγο για διπλάσιο ρυθμό το 2022 από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο και ακόμη υψηλότερο το 2023», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Σταϊκούρας. Πρόσθεσε ότι έχει αλλάξει η σύνθεση του ΑΕΠ ως προς τις εξαγωγές και τις επενδύσεις. Επίσης, υπογράμμισε ότι η ανεργία μειώνεται στο επίπεδο του 2010.
Είναι όντως οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας τόσο θετικές;
Το απόθεμα κεφαλαίου
Αν δούμε τα πράγματα από μια άλλην σκοπιά, η εικόνα είναι διαφορετική από αυτή που προβάλλει η κυβέρνηση. Στο πρόσφατο συνέδριο για το παραγωγικό μοντέλο που συνδιοργάνωσαν ο όμιλος ΜΕΤΑΒΑΣΗ, το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών – ENA και το Eteron – Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή, ο Κώστας Πασσάς, ερευνητής του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), έκανε μια πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίαση για το απόθεμα κεφαλαίου της ελληνικής οικονομίας.
Το απόθεμα κεφαλαίου είναι το σύνολο των κτιρίων, του μηχανολογικού εξοπλισμού, του αγροτικού κεφαλαίου και των προϊόντων πνευματικής ιδιοκτησίας μιας χώρας. Σχηματικά μιλώντας, πρόκειται για ένα δείκτη του επιπέδου μιας οικονομίας.
Τα διαφορετικά χρώματα του διαγράμματος αντιστοιχούν σε διαφορετικές μεθόδους αποτίμησης του αποθέματος κεφαλαίου. Παρά τις μεγάλες αποκλίσεις στον υπολογισμό του αποθέματος, όλες οι μέθοδοι συμπίπτουν στην καταγραφή της ίδιας τάσης. Από το 2009 και μετά, το απόθεμα κεφαλαίου της ελληνικής οικονομίας μειώνεται διαρκώς, ακόμα και στις χρονιές με θετικό ρυθμό ανάπτυξης. Αυτό σημαίνει ότι δεν επαρκούν ο επενδύσεις για να αντικαταστήσουν το κεφάλαιο που κλείνει τον κύκλο του.
Η πτωτική τάση (στη μακρά διάρκεια) του αποθέματος κεφαλαίου δείχνει ότι το επίπεδο της ελληνικής οικονομίας πέφτει. Φανερώνει επίσης το αναπτυξιακό κενό που πρέπει να καλυφθεί για να επιστρέψουμε εκεί που βρισκόμασταν πριν την κρίση.
Ο Κώστας Πασσάς στην παρουσίασή του υπογράμμισε ότι υπάρχει «επιτακτική ανάγκη για επενδύσεις ώστε να αντιστραφεί η πτωτική πορεία που φαίνεται και στη συρρίκνωση του αποθέματος κεφαλαίου. Επενδύσεις που αν γίνουν στη βιομηχανία και το μηχανολογικό εξοπλισμό θα λειτουργήσουν πολλαπλασιαστικά».
Το εμπορικό ισοζύγιο
Την κυβερνητική αισιοδοξία μετριάζει επίσης η ανακοίνωση από την ΕΛΣΤΑΤ ότι το εμπορικό έλλειμμα αυξήθηκε κατά 50,7%. Συγκεκριμένα το 2022:
• Η συνολική αξία των εισαγωγών-αφίξεων ανήλθε στο ποσό των 93,048 δισ. ευρώ έναντι 65,457 δισ. ευρώ το 2021, παρουσιάζοντας αύξηση 42,2%.
• Η συνολική αξία των εξαγωγών-αποστολών ανήλθε στο ποσό των 54,676 δισ. ευρώ έναντι 39,997 δισ. ευρώ το 2021, παρουσιάζοντας αύξηση 36,7%.
• Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου ανήλθε σε 38,371 δισ. ευρώ έναντι 25,460 δισ. ευρώ το 2021, παρουσιάζοντας αύξηση 50,7%
Τόσο το ύψος του ελλείμματος όσο και η μεγάλη αύξησή του συνστούν από μόνα τους πολύ σοβαρά προβλήματα. Δείχνουν ότι εισάγουμε πολύ περισσότερα από αυτά που εξάγουμε. Η δε ψαλίδα ανοίγει υπέρ των εισαγωγών.
Το πρόβλημα όμως γίνεται ακόμα μεγαλύτερο αν αναλογιστούμε ότι το ρεκόρ ελλείμματος σημειώνεται σε μια χρονιά όπου έχουμε ρεκόρ εξαγωγών. Στην πραγματικότητα, η αύξηση των εξαγωγών ενισχύει την αύξηση των εισαγωγών -για να κατασκευάσουμε τα προϊόντα που εξάγουμε, εισάγουμε πρώτες ύλες ή άλλα προϊόντα. Αυτό σημαίνει ότι η ελληνική οικονομία παραμένει μια οικονομία χαμηλής προστιθέμενης αξίας.
Η χαμηλή προστιθέμενη αξία αποτελεί διαχρονική έκφραση του στρεβλού μοντέλου ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Το έλλειμμα το 1994 ήταν 4,4 δισ.€, το 2017 έφτασε τα 24,9 δισ. € και το 2009, λίγο πριν μπούμε στα μνημόνια, ήταν 18,1 δισ. €. Δηλαδή στα χρόνια της μεγάλης ανάπτυξης το εμπορικό έλλειμμα διευρυνόταν. Σήμερα με 38,371 δισ. € έλλειμμα μοιάζει να μην έχει αλλάξει πολύ το παραγωγικό μοντέλο που είχαμε λίγο πριν τη χρεοκοπία.
Στη συνέντευξη Τύπου για την Οικονομία στις 23 Ιανουαρίου ο Κυριάκος Μητσοτάκης υποστήριξε ότι το άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ εισαγωγών και εξαγωγών οφείλεται στο «γεγονός ότι είχαμε μεγάλο αυξημένο κόστος εισαγωγών ως προς τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας». Ωστόσο, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, αν δεν υπολογίσουμε τα πετρελαιοειδή, το 2022 το εμπορικό έλλειμμα αυξήθηκε κατά 32,5%. Δηλαδή και πάλι η αύξηση είναι πολύ μεγάλη.
Το παραγωγικό μοντέλο
Μιλώντας στο NEWS247 o Δημήτρης Λιάκος εμφανίστηκε προβληματισμένος με τις ανακοινώσεις της ΕΛΣΤΑΤ για το εμπορικό ισοζύγιο. Ο οικονομολόγος και πρώην υφυπουργός ανέφερε ότι «οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών ακολουθούν τα τελευταία χρόνια μια ανοδική τροχιά, γεγονός που αποτελεί απόδειξη της μεταστροφής προς ένα εξαγωγικό προσανατολισμό σημαντικού μέρους της ελληνικής επιχειρηματικότητας που εν πολλοίς αποτέλεσε ποιοτικό αντισταθμιστικό στοιχείο για την αποκατάσταση μέρους των απωλειών λόγω της υποχώρησης της εγχώριας δραστηριότητας, απότοκο της κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας».
Ωστόσο, επισήμανε ότι «τα φετινά δεδομένα δείχνουν αφενός τη μεγάλη εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από τις εισαγωγές, ακόμα και για την εξαγωγική δραστηριότητα λόγω της εισαγωγής των απαραίτητων πρώτων υλών, και αφετέρου το πρόβλημα του χαμηλού επιπέδου της προστιθέμενης αξίας της ελληνικής παραγωγής».
Ο κ. Λιάκος έκανε λόγο για επείγουσα ανάγκη να μετασχηματιστεί το αναπτυξιακό πρότυπο της χώρας.
Τώρα αν λάβουμε επίσης υπόψη ότι
- σύμφωνα με το σύστημα Εργάνη, οι μισές θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν το 2022, ήταν μερικής απασχόλησης,
- σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το 28,3% του πληθυσμού βρίσκεται σε «κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού»,
Δύσκολα θα συμμεριστούμε την κυβερνητική ευφορία για την πορεία της οικονομίας. Παρά τις τρομακτικές θυσίες των τριών Μνημονίων, τα δομικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας φαίνεται ότι δεν έχουν επιλυθεί.
Γιάννης Αλμπάνης