Δημοσιεύτηκε στο News 247 τον Απρίλη του 2023.
Μπήκαμε πια στην επίσημη προεκλογική περίοδο και η λεγόμενη «κυβέρνηση των ηττημένων» απασχολεί όλο και περισσότερο το δημόσιο διάλογο.
Με τον παράξενο (αν όχι αδόκιμο) όρο «κυβέρνηση ηττημένων» εννοείται μια κυβέρνηση η οποία θα προκύψει από τις κάλπες της απλής αναλογικής της 21ης Μαΐου, χωρίς τη συμμετοχή του πρώτου κόμματος. Δεδομένου του δημοσκοπικού προβαδίσματος της Νέας Δημοκρατίας, υπονοείται ότι «κυβέρνηση ηττημένων» θα είναι μια κυβέρνηση συνεργασίας μεταξύ του ΣΥΡΙΖΑ, του ΠΑΣΟΚ κι ενδεχομένως του ΜέΡΑ25 -παρόλο που Ανδρουλάκης και Βαρουφάκης ξορκίζουν το ενδεχόμενο συνεργασίας τους με τον Αλέξη Τσίπρα.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι δεν είναι καθόλου απίθανο να υπάρχει (κεντρο)αριστερή πλειοψηφία στη Βουλή που θα προκύψει από τις κάλπες της 21ης Μαΐου.
Τερατογενέσεις…
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης χρησιμοποιεί καθημερινά το ενδεχόμενο της «κυβέρνηση των ηττημένων» ως φόβητρο. Χτες στο Ναύπλιο ο απερχόμενος πρωθυπουργός ανέφερε μεταξύ άλλων: «Και για να αποτρέψουμε οποιοσδήποτε σενάριο “πολιτικής τερατογένεσης” – για να το πω με απλά λόγια, μία “κυβέρνηση των ηττημένων”, την οποία βλέπω ότι διάφορα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ τώρα έχουν ανακαλύψει ως σενάριο για να δικαιολογήσουν τη βεβαιότητά τους ότι θα χάσουν τις εκλογές – για να αποτρέψουμε, λοιπόν, ένα τέτοιο σενάριο που ξαφνικά θα φέρει μαζί τον κ. Τσίπρα, τον κ. Ανδρουλάκη, τον κ. Βαρουφάκη, ένας τρόπος υπάρχει μόνο: Ισχυρή Νέα Δημοκρατία στην πρώτη κάλπη, στη μόνη κάλπη της 21ης Μαΐου».
Από τη μεριά του, ο Αλέξης Τσίπρας τόνισε στο Βερολίνο: «Δεν είναι όμως εκλογές χαλαρής ψήφου οι εκλογές της απλής αναλογικής. Δεν σημαίνει ότι επειδή έχουμε εκλογές απλής αναλογικής, πρέπει να ψηφίσουμε ό,τι… εν πάση περιπτώσει να πειραματιστούμε. Διότι βγάζουν κυβέρνηση αυτές οι εκλογές και το ποιο θα είναι το πρώτο κόμμα, θα καθορίσει το αν την επόμενη μέρα θα έχουμε κυβέρνηση».
…και σκοπιμότητες
Στις τοποθετήσεις Μητσοτάκη και Τσίπρα είναι εμφανείς οι εκλογικές σκοπιμότητες. Οι ηγέτες των δύο μεγάλων κομμάτων θέλουν με κάθε τρόπο να αποτρέψουν τη «χαλαρή ψήφο» στις 21 Μάη, η οποία θα ευνοήσει τα μικρά κόμματα. Γι’ αυτό τονίζουν τη σημασία που θα έχουν ο επερχόμενες εκλογές.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης εγκατέλειψε την αρχική απαξιωτική στάση του για τις εκλογές στις 21 Μάη, τις οποίες θεωρούσε απλώς ως πρώτο γύρο των (ενδεχόμενων) εκλογών στις 2 Ιούλη. Το επιτελείο του Μαξίμου κατάλαβε ότι η απαξίωση της «πρώτης» κάλπης δημιουργούσε ένα κλίμα ευρωεκλογών και οδηγούσε σε πτώση τα ποσοστά της ΝΔ. Την ίδια στιγμή το να βγαίνουν 151 έδρες χωρίς το πρώτο κόμμα δεν είναι πλέον απλώς ένα μαθηματικό ενδεχόμενο. Γι’ αυτό τώρα επισείουν το φόβητρο της κεντροαριστερής συγκυβέρνησης, χρησιμοποιώντας μάλιστα τον τοξικό όρο «τερατογένεση».
Στο αντίπαλο στρατόπεδο, ο Αλέξης Τσίπρας θέλει να «μαζέψει» τις διαρροές προς το ΚΚΕ και το ΜέΡΑ25, τα οποία εμφανίζονται ενισχυμένα, θέτοντας ως αναγκαία προϋπόθεση της «προοδευτικής κυβέρνησης» την πρωτιά του ΣΥΡΙΖΑ. Μετατρέπει δηλαδή την πρωτιά στο μείζον διακύβευμα των εκλογών.
Νικητής το 151
Οι σκοπιμότητες είναι απολύτως κατανοητές παραμονές των εκλογών. Υπάρχει όμως και η ουσία. Η ουσία της δημοκρατίας, η ουσία της απλής αναλογικής.
Αν μέσα από μια συμμαχία κομμάτων προκύπτει πλειοψηφία 151 εδρών, αυτή η συμμαχία είναι η νικήτρια των εκλογών κι έχει πλήρη συνταγματική και πολιτική νομιμοποίηση για να συγκροτήσει κυβέρνηση. Είναι παράλογο να λέμε ότι δεν είναι νομιμοποιημένη πολιτικά μια κυβέρνηση που αθροίζει 46-48% του εκλογικού σώματος, ενώ είναι απολύτως εντάξει μια μονοκομματική κυβέρνηση του 36-38%.
Υπάρχει όμως και η λογική της απλής αναλογικής, της οποίας ο πυρήνας είναι η συνεργασία των κομμάτων, στη βάση είτε της προγραμματικής συμφωνίας είτε του ειδικού σκοπού. Το ζητούμενο για την απλή αναλογική δεν είναι το πρώτο κόμμα αλλά η κυβερνητική πλειοψηφία των 151. Νίκη σημαίνει το άθροισμα να βγαίνει 151. Γι’ αυτό, μπορεί κάλλιστα να προκύψει κυβέρνηση στις 21 Μαΐου.
Προφανώς οι κυβερνήσεις συνεργασίας δεν αποτελούν πανάκεια. Αλλά στα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης η λογική των μονοκομματικών κυβερνήσεων ευνόησε την αυθαιρεσία των εκάστοτε κυβερνώντων, χωρίς να διασφαλίσει την αποτελεσματική διακυβέρνηση.
Γιάννης Αλμπάνης