Άτσιv Βανάικ: Το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών στην Ινδία είναι μεγαλύτερο από οπουδήποτε αλλού στον κόσμο

IMG_20140309_094306

Από την Εποχή της 23/3/2014

Ο Άτσιν Βανάικ είναι καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Δελχί. Έχει γράψει σειρά για τη γεωπολιτική καθώς και την πολιτική κατάσταση στην Ινδία. Στρατευμένος στο αντιπολεμικό-αντιπυρηνικό κίνημα, είναι συνιδρυτής του Ινδικού Κινήματος για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό.

Τα τελευταία χρόνια η εικόνα της Ινδίας στα δυτικά ΜΜΕ έχει αλλάξει δεν είναι πια αυτή της φτωχής χώρα του Τρίτου Κόσμου, αλλά μιας ανερχόμενης παγκόσμιας δύναμης. Το οικονομικό μπουμ έχει όντως προκαλέσει βαθιές αλλαγές στην ινδική κοινωνία;

Είναι προφανές ότι έχουν υπάρξει σημαντικές αλλαγές, με πιο σημαντική την ανάδυση της λεγόμενης μεσαίας τάξης. Ο όρος δεν χρησιμοποιείται όπως στην Ευρώπη, διότι δεν πρόκειται για ένα κοινωνικό στρώμα που βρίσκεται στη μέση, αλλά στην κορυφή. Είναι το πιο εύπορο 15-20% του πληθυσμού, δηλαδή γύρω στα 300.000.000. Τα επόμενα χρόνια η «μεσαία τάξη» της Ινδίας θα είναι μεγαλύτερη από την τρίτη πιο πολυπληθή χώρα του κόσμου, τις ΗΠΑ. Επομένως είναι μια τεράστια αγορά. Τι γίνεται όμως με τους υπόλοιπους; Το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών στην Ινδία είναι μεγαλύτερο από οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Πουθενά αλλού στον κόσμο δεν θα συναντήσετε την φτώχεια που υπάρχει στην Ινδία.

Πόσοι ζουν σε συνθήκες έσχατης φτώχειας;

Το ερώτημα είναι πώς υπολογίζεται η φτώχεια. Το σημερινό όριο της φτώχειας δεν λαμβάνει υπόψη την πρόσβαση στην υγεία ή το μορφωτικό επίπεδο. Υπολογίζεται μόνο με βάση την ποσότητα θερμίδων που λαμβάνει κανείς, τη στέγαση και μερικά αλλά μεγέθη. Οι επίσημες στατιστικές δείχνουν ότι ένα 28% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Αν γίνει όμως γίνει ο υπολογισμός με βάση το όριο που θέτει η Παγκόσμια Τράπεζα, δηλαδή το ποιοι ζουν με λιγότερο από 2 δολάρια την ημέρα, τότε το ποσοστό ανεβαίνει στο 65-70%

Η ζωή των φτωχών άλλαξε σε κάτι χάρη στην οικονομική ανάπτυξη;
Η ινδική οικονομία έχει αναπτυχθεί ασύμμετρα. Δεν μοιάζει με την κινέζικη γιατί δεν στηρίζεται στον βιομηχανικό τομέα. Επομένως, η απασχόληση είναι διαφορετικά κατανεμημένη. Στην Κίνα η βιομηχανία συνεισφέρει το 45% του ΑΕΠ. Στην Ινδία η βιομηχανία είναι το 26%, ο πρωτογενής τομέας είναι 18% και οι υπηρεσίες 55%. Η ανεργία είναι χαμηλή, αλλά είναι πολύ μεγάλος ο αριθμός των φτωχών εργαζόμενων. Επίσης, η κατάσταση των φτωχών διαφέρει ανά περιοχή. Στα τέσσερα κρατίδια του Νότου είναι καλύτερη. Η βασική θέση των νεοφιελελεύθερων είναι ότι η υψηλή ανάπτυξη συνιστά το πλέον σημαντικό ζήτημα. Αρχικά ισχυρίζονταν ότι ο πλούτος που θα έφερνε η ανάπτυξη, θα διαχεόταν προς τα κάτω. Αυτό το επιχείρημα έχει πλέον εγκαταλειφθεί γιατί η διάχυση προς τα κάτω δεν έγινε ποτέ. Σήμερα το βασικό επιχείρημα είναι ότι η ανάπτυξη θα τροφοδοτήσει τα δημόσια ταμεία μέσω των φόρων, κάτι που θα δώσει τη δυνατότητα για περισσότερα κονδύλια κοινωνικής πρόνοιας. Βέβαια τα προγράμματα πρόνοιας είναι στοχευμένα και δεν έχουν καθολικό χαρακτήρα. Για παράδειγμα, το 80% της Υγείας ανήκει στον ιδιωτικό τομέα. Ανάλογη κατάσταση επικρατεί και στην Παιδεία. Επομένως, δεν υπήρξαν δραματικές αλλαγές στις ζωές των φτωχών.

Ποιες είναι σήμερα οι προοπτικές της ινδικής οικονομίας; Είναι όντως η Ινδία μια ακόμα φούσκα της νεοφιλελεύθερης παγκομσιοποίησης;
Δεν θα το έλεγα. Στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν μεταξύ 5,7-6%, αρκετά καλά δηλαδή. Το μεγάλο μπουμ έγινε μετά το 2003 και έως την οικονομική ύφεση, όπου η ανάπτυξη ξεπέρασε το 8% ετησίως. Τα τελευταία δύο χρόνια έπεσε στο 4,5%. Η κυβέρνηση ελπίζει να σταθεροποιήσει την ανάπτυξη προσελκύοντας ξένα κεφάλαια. Παρά το ότι είναι πεσμένος, ο ρυθμός ανάπτυξης είναι καλύτερος απ’ ό,τι αλλού. Το βασικό ζήτημα όμως είναι ότι ο παραγόμενος πλούτος δεν διαχέεται προς τα κάτω

Είστε καθηγητής διεθνών σχέσεων. Θα ήθελα να σας ρωτήσω λοιπόν ποια διεθνή εικόνα για τη χώρα επιδιώκει η ινδική άρχουσα τάξη.

Βλέπουν την Ινδία σα χώρα που στέκεται πλέον στα πόδια της και γίνεται αντικείμενο διεθνούς σεβασμού. Θέλουν να λαμβάνεται σοβαρά υπ’ όψη λόγω του πληθυσμού, του μεγέθους, της ιστορίας και των δυνατοτήτων της. Γενικά θέλουν την Ινδία να είναι μια παγκόσμια δύναμη. Το πρόβλημα όμως είναι ότι η Ινδία παραμένει σε μεγάλο βαθμό τοπική δύναμη. Και τοπικά δεν μπορεί να κυριαρχήσει στην Νότια Ασία λόγω του εμποδίου που ονομάζεται Πακιστάν. Οι σχέσεις Ινδίας, ΗΠΑ και Πακιστάν μοιάζουν με τρίγωνο, με τις ΗΠΑ να βρίσκονται στην κορυφή του. Τόσο η Ινδία όσο και το Πακιστάν προσπαθούν να τραβήξουν προς το μέρους τους. Οι ΗΠΑ από την άλλη, θέλουν να διατηρήσουν στενές σχέσεις και με τους δύο. Αυτή τη στιγμή η Ινδία έχει προτεραιότητα, αλλά δεν υπάρχει περίπτωση να θυσιάσουν οι ΗΠΑ το Πακιστάν. Η Ινδία είναι πολύ πιο σημαντική οικονομικά γιατί έχει μια τεράστια αγορά κι είναι πεδίο γενικής παρέμβασης, εν αντιθέσει με το Πακιστάν που είναι πεδίο μερικής παρέμβασης. Γεωπολιτικά, η Ινδία είναι σημαντική για τις ΗΠΑ προς τα νότια και τα ανατολικά, κυρίως ως δύναμη αναχαίτισης της Κίνας. Όμως προς τα δυτικά και τα βόρεια, το Πακιστάν είναι πολύ σημαντικό. Μην ξεχνάμε ότι η περιοχή όπου οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα προβλήματα είναι η μουσουλμανική Δυτική Ασία. Επομένως, οι ΗΠΑ έχουν ανάγκη έναν μουσουλμάνο σύμμαχο.

Γιατί η Ινδία δεν αναζητεί συμμαχία με την Κίνα και προτιμάει τις ΗΠΑ;

Κατ’ αρχάς, υπάρχουν συνοριακές διαφορές μεταξύ των δύο χωρών. Επιπλέον, σημαντικό πρόβλημα είναι και η στενή σχέση Κίνας-Πακιστάν. Τρίτον, υπάρχει το οικονομικό ζήτημα, Ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ινδίας είναι η Κίνα, όχι οι ΗΠΑ. Αλλά οι κινέζικες επενδύσεις είναι αμελητέες. Και οι ινδικές επενδύσεις στην Κίνα είναι μικρές, εντούτοις, είναι μεγαλύτερες από αυτές της Κίνας στην Ινδία. Οι επενδύσεις στην Ινδία έρχονται από την Ευρώπη, την Ιαπωνία και τις ΗΠΑ. Τέταρτον, γενικά οι χώρες της Νότιας και Νοτιανατολικής Ασίας φοβούνται περισσότερο την επέκταση της Κίνας, παρά τις παρεμβάσεις των ΗΠΑ. Έτσι βλέπουμε τις ΗΠΑ να αποτελούν μέρος του… ασιατικού συστήματος ασφαλείας, έχοντας τη συναίνεση των περισσότερων ασιατικών χωρών. Τέλος, παίζει σημαντικό ρόλο το ζήτημα της κουλτούρας. Ο αμερικάνικος τρόπος ζωής έχει σαγηνεύσει την ινδική ελίτ που τον θεωρεί πρότυπο. Η παγκοσμιοποίηση είναι έως ένα βαθμό και αμερικανοποίηση. Στις δεκαετίες ’60 και ’70 μεταξύ των τριών πόλων του δημοκρατικού καπιταλισμού (ΗΠΑ, Ευρώπη, Ιαπωνία), η Ευρώπη θεωρούταν ο καλύτερος, λόγω της ευημερίας της και του κράτους πρόνοιας. Σήμερα όμως βλέπουμε ότι όλοι τείνουν προς το αμερικάνικο μοντέλο, τόσο σε ό,τι αφορά την κουλτούρα όσο και ην οικονομία. Στα πρώτα χρόνια της ινδικής ανεξαρτησίας, η ελίτ ήθελε να ακολουθήσει έναν δρόμο στο μέσο μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Σήμερα θέλει να ακολουθήσει τις ΗΠΑ. Είναι πολύ δύσκολο να αμφισβητήσεις κάτι που σού αρέσει πολύ.

Πέρα από την παραδοσιακό μίσος μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, υπάρχει πλέον άλλο αντικείμενο στη σύγκρουση μεταξύ των δύο χωρών;

Στην περιοχή μας έχουμε έναν ζεστό/ψυχρό πόλεμο από το 1947. Είναι η πιο μακροχρόνια σύγκρουση στον κόσμο, με τις δύο χώρες να κατέχουν πυρηνικά όπλα. Το ζήτημα του Κασμίρ παραμένει ανοιχτό. Το μουσουλμανικό μέρος του είναι δυσαρεστημένο με την ινδική διοίκηση. Και οι δύο χώρες βέβαια συμπίπτουν στη βούληση τους να μην επιτρέψουν στους κατοίκους του Κασμίρ να αποφασίσουν μόνοι τους για τις τύχες τους. Ένας άλλος παράγοντας που δυσχεραίνει τις σχέσεις είναι η άνοδος του θρησκευτικού φανατισμού, ινδουιστικού και μουσουλμανικού. Τρίτον, όσο οι δύο χώρες διατηρούν την τριγωνική σχέση με τις ΗΠΑ, δεν πρόκειται να έρθουν κοντά, αφού θεωρούν ότι μπορούν να επωφεληθούν από έναν ισχυρό σύμμαχο. Τέταρτον, στην Ευρώπη η ΕΕ έγινε εφικτή όταν οι βασικές χώρες αποφάσισαν να μην ξαναπολεμήσουν μεταξύ τους. Απέναντι όμως στη Γερμανία υπήρχαν ισχυρές χώρες όπως η Γαλλία ή η Ιταλία που μπορούσαν να εξισορροπήσουν τη δύναμη της. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει στη νότια Ασία, γιατί η Ινδία είναι πολύ πιο ισχυρή από το Πακιστάν.

Τη συνέντευξη πήρε ο Γιάννης Αλμπάνης

Ένα σχόλιο στο “Άτσιv Βανάικ: Το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών στην Ινδία είναι μεγαλύτερο από οπουδήποτε αλλού στον κόσμο

Σχολιάστε

Η ηλ. διεύθυνσή σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Shares