ΠΑΤΣΗΣ

Κοράκια πάνω από τα σπίτια: Ο μαυραγοριτισμός της εποχής μας

Δημοσιεύτηκε στο News247 τον Οκτώβριο του 2022.

Η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου δίνει πάντοτε την ευκαιρία να αναστοχαστούμε το παρελθόν της χώρας μας. Ένα παρελθόν που έχει ηρωικούς αγώνες για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη, αλλά δεν του λείπουν οι στιγμές της βαρβαρότητας και της αυτοκαταστροφής. Στην ελληνική Ιστορία υπάρχουν πάντοτε τόσο αυτοί-ές που τα δίνουν όλα για το γενικό καλό, όσο κι εκείνοι-ες που βλέπουν στη γενική καταστροφή μια ευκαιρία πλουτισμού και προσωπικής ανέλιξης. Σταθερά της ελληνικής Ιστορίας αποτελεί επίσης το ότι η Πολιτεία ούτε ανταμείβει όσους προσφέρουν, αλλά ούτε και τιμωρεί όσους λειτουργούν ως αρπακτικά.

Το παράδειγμα των μαυραργοριτών της Κατοχής είναι χαρακτηριστικό. Οι άθλιοι που συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς και πλούτισαν εκμεταλλευόμενοι την πείνα του λαού, όχι μόνο δεν τιμωρήθηκαν μεταπολεμικά, αλλά εξελίχθηκαν σε οικονομικούς παράγοντες του τόπου. Την ίδια στιγμή οι αγωνιστές της Αντίστασης υπέστησαν απηνείς διωγμούς.

Όχι άδικα ο μαυραγοριτισμός έχει κατοχυρωθεί στη συλλογική μνήμη ως ελεεινή πρακτική.

(περισσότερα…)

Περισσότερα

Μητσοτάκης σημαία

Σκάνδαλο Πάτση: Αριστεία στις ανήθικες μπίζνες

Δημοσιεύτηκε στο News247 τον Οκτώβριο του 2022.

Μια παλιά κινέζικη παροιμία λέει ότι “σκάνδαλο είναι μόνο άμα σε πιάσουν”. Αυτήν την κινέζικη παροιμία ακολουθεί κατά γράμμα το Μαξίμου. Αν πιάσουν τους δικούς τους με τη γίδα στην πλάτη, το Μαξίμου κάνει μαθήματα πολιτικής ηθικής και διαγράφει κατά βούληση -άλλωστε ο μόνος μη αναλώσιμος στο σύστημα Μητσοτάκη είναι ο ίδιος ο ο πρωθυπουργός.

Ωστόσο, αν δεν γίνει φασαρία, δεν τρέχει τίποτα για τα “γαλάζια παιδιά”, ακόμα και σε υποθέσεις οι οποίες είναι γνωστές στο κέντρο της εξουσίας.

(περισσότερα…)

Περισσότερα

telloglou

Η δυστοπία του Τάσου Τέλλογλου

Δημοσιεύτηκε στο News247 τον Οκτώβριου του 2022

Το σκηνικό μοιάζει βγαλμένο από πολιτικό θρίλερ της δεκαετίας του ‘70 -αυτά με τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ. Σε ένα διεφθαρμένο αυταρχικό καθεστώς μια χούφτα δημοσιογράφοι προσπαθούν να φέρουν στο φως ένα σκάνδαλο κατάχρησης εξουσίας. Με το που ξεκινάνε την έρευνα, μυστηριώδεις τύποι τους ακολουθούν κατά πόδας · τα τηλέφωνά τους παρακολουθούνται · το επαγγελματικό στάτους τους απειλείται, παρότι κατά γενική ομολογία κάνουν πολύ καλά τη δουλειά τους · βρίσκονται απομονωμένοι, μολονότι όλοι τούς λένε ότι τα πράγματα είναι έτσι όπως τα γράφουν στα ρεπορτάζ τους. Το κυριότερο είναι η αίσθηση της γενικευμένης επιτήρησης, η γενικευμένη πεποίθηση ότι ακόμα και οι πιο ιδιωτικές πτυχές της ζωής δεν προστατεύονται από μια εξουσία που παρακολουθεί τους πάντες και τα πάντα.

(περισσότερα…)

Περισσότερα

Βορίδης

Γιατί να μην κάνουμε και αποκεφαλισμούς στο Σύνταγμα;

Δημοσιεύτηκε στο News 247 τον Οκτώβριο του 2022.

Κουβεντιαζόταν για μέρες στα social media, αλλά ο Μάκης Βορίδης ήταν αυτός που έφερε την «ιδέα» στην κεντρική πολιτική: να επιβάλλεται στους παιδοβιαστές χημικός ευνουχισμός και τα ισόβια να είναι ισόβια για ορισμένες κατηγορίες κρατουμένων. Μόλις πριν λίγα χρόνια θα ακουγόταν εξωφρενική μια ανάλογη πρόταση από εν ενεργεία υπουργό, έστω και της Δεξιάς. Μέχρι πριν λίγα χρόνια ήταν εκτός των ορίων του δημόσιου διαλόγου σε μια δυτική δημοκρατία να προτείνει κανείς τον ακρωτηριασμό ως τιμωρία ή να ζητήσει την αναίρεση της βασικής ανθρωπιστικής κατάκτησης του σωφρονιστικού συστήματος, δηλαδή της υπό όρο απόλυσης των κρατουμένων.

(περισσότερα…)

Περισσότερα

συγκάλυψη

Αν οι βιαστές ήταν μετανάστες…

Δημοσιεύτηκε στο News247 τον Οκτώβριο του 2022.

Ας σκεφτούμε για λίγο αυτό που δεν συμβαίνει, για να κατανοήσουμε καλύτερα αυτό που συμβαίνει. Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι οι κατηγορούμενοι για τους βιασμούς της 12χρονης στον Κολωνό, ήταν μετανάστες και όχι Έλληνες. Τι θα είχε συμβεί;

(περισσότερα…)

Περισσότερα

Νικολαΐδης

Γεια σου Αλέξανδρε…

Δημοσιεύτηκε στο News 247 τον Οκτώβριο του 2022.

Ο Αλέξανδρος Νικολαΐδης αποδείκνυε ότι αυτό το “γενικά” μπορεί να έχει αξιοσημείωτες εξαιρέσεις. Παρέμεινε καλό παιδί μέσα στον κυκεώνα της “μεγάλης πολιτικής”. Διατήρησε τη λαϊκή σεμνότητά του, έχοντας γνωρίσει τόσο την αθλητική όσο και την πολιτική δόξα. Υπήρξε πάντοτε ευγενικός επί της ουσίας, όχι δηλαδή με τους ψευδεπίγραφους καλούς τρόπους του πολιτικάντικου δημοσιοσχετισμού.

Για το ήθος του Νικολαΐδη είναι ενδεικτικό το περιστατικό από τους Ολυμπιακούς του 2004 που ανέφερε σε ανάρτησή του στο Facebook ο Θοδωρής Κόλλιας. Όταν ορισμένοι Έλληνες “φίλαθλοι” άρχισαν να αποδοκιμάζουν τον Νοτιοκορεάτη αθλητή που τον κέρδισε στον τελικό, ο Αλέξανδρος πήγε και τον αγκάλιασε και πήγε μαζί του στα αποδυτήρια, δίνοντας τέλος στις απρεπείς αποδοκιμασίες.

Το τελευταίο μήνυμα

Δεν είναι λοιπόν συμπτωματικό ότι η είδηση του θανάτου του Αλέξανδρου Νικολαΐδη χτες προκάλεσε συγκίνηση σε όσους έτυχε να να τον γνωρίσουν έστω και λίγο. Επρόκειτο για ειλικρινή συγκίνηση, όχι για την κονφορμιστική έκφραση επιτηδευμένων συλλυπητηρίων που κατά κανόνα συνοδεύουν το θάνατο ενός πολιτικού. Και δεν ήταν μόνο οι σύντροφοί του στον ΣΥΡΙΖΑ που συγκινήθηκαν.

Αυτό όμως που προκάλεσε πανελλήνιο κύμα θλίψης, ήταν το τελευταίο μήνυμα του Αλέξανδρου Νικολαΐδη που αναρτήθηκε στους λογαριασμούς του χτες το πρωί. Μετά από μια τρομακτική μάχη δύο ετών με το σπάνιο καρκίνωμα nut κι έχοντας επίγνωση του αναπότρεπτου επερχόμενου τέλους, ο Αλέξανδρος είχε την ψυχική δύναμη, την πνευματική νηφαλιότητα και τη συναισθηματική ευρύτητα για να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του για όσα έζησε, να δείξει την αγάπη του στους στους δικούς του ανθρώπους, και, κυρίως, να μιλήσει για το τι είναι πραγματικό σημαντικό στη ζωή: για την αγάπη, την ανθρωπιά, τον αγώνα.

Το μήνυμα του Αλέξανδρου ήταν μια κατάφαση στη ζωή, ένα παρακέλευσμα να αρνηθούμε την εξουσία του θανάτου.

Ο σκοπός της ζωής

Παραθέτω τον επίλογο του μηνύματος που συνοψίζει το νόημα μιας στάσης απέναντι στα πράγματα:

Αν ερχόμαστε σε αυτή τη ζωή για κάποιο σκοπό, εγώ έχω αποφασίσει ποιος θα είναι αυτός. Να προσφέρω ελπίδα μέσα από όσα κατάφερα στην ζωή μου, από τα όμορφα μέχρι τα άσχημα. Για αυτόν τον λόγο, τα δύο μου αργυρά Ολυμπιακά μετάλλια, της Αθήνας και του Πεκίνο, που για χρόνια κρύβω καλά, ήρθε η ώρα να βγουν και να επιστρέψουν εκεί που ανήκουν, στις παναθρώπινες αξίες. Τελευταία επιθυμία μου είναι, τα δύο αυτά μετάλλια, να βγουν σε δημοπρασία και το ποσό που θα συγκεντρωθεί να δοθεί σε δομές για τα παιδιά που θα επιλέξει η οικογένειά μου.

Αν σωθεί έστω ένα παιδί, θα αξίζει κάθε κλωτσιά που έχω φάει στο κεφάλι, κάθε κάταγμα στα πόδια μου.

Αυτό είναι το αποτύπωμα που θέλω να αφήσω στην κοινωνία, αυτή είναι η κληρονομιά που θέλω να μείνει στα παιδιά μου”.

Γεια σου Αλέξανδρε και σ’ ευχαριστούμε. Μας έδωσες ανάσες μέσα στο ζόφο.

(περισσότερα…)

Περισσότερα

ναυάγιο

Οι ζωές των προσφύγων και των μεταναστών δεν μετράνε…

Δημοσιεύτηκε στο News247 τον Οκτώβριο του 2022

Τραγωδία. Με αυτή τη λέξη περιέγραψαν τα ρεπορτάζ τα δύο ναυάγια σε Λέσβο και Κύθηρα με τουλάχιστον 18 νεκρούς -ο συνολικός αριθμός των χαμένων ζωών ενδέχεται να ξεπεράσει τους 33. Τραγωδία είναι η σωστή λέξη όταν μιλάμε για το χαμό τόσων αθώων ψυχών. Ή μήπως όχι;

Η «τραγωδία» αποτελεί έννοια που αναφέρεται σε γεγονός τρομακτικό, αλλά όχι συνηθισμένο.

«Τραγωδία» είναι ένα γεγονός που σοκάρει και μας βγάζει από τη συνήθη ροή των δραστηριοτήτων μας. Όμως τα πολύνεκρα προσφυγικά και μεταναστευτικά ναυάγια στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο συνιστούν πλέον μέρος της καθημερινότητας. Για το πολιτικό σύστημα, τα ΜΜΕ και τον πολύ κόσμο (ας μη γελιόμαστε) αυτές οι τραγωδίες δεν αποτελούν σοκ και (πολύ περισσότερο) δεν διαφοροποιούν τη συνήθη ροή των πραγμάτων.

(περισσότερα…)

Περισσότερα

μπάιντεν μητσοτάκης

Τελικά οι Αμερικανοί δεν προστατεύουν την Ελλάδα…

Δημοσιεύτηκε στο News247 τον Οκτώβριο του 2022.

Δεν πρέπει να ωραιοποιούμε τις καταστάσεις. Η συμφωνία της Τουρκίας με την κυβέρνηση της Τρίπολης, η οποία προβλέπει ότι τουρκικά πλοία θα μπορούν να κάνουν έρευνες για υδρογονάνθρακες στη «λιβυκή ΑΟΖ»:

  • αποτελεί επικίνδυνη εξέλιξη που ενδέχεται να ανεβάσει τη στρατιωτική ένταση στη Μεσόγειο,
  • συνιστά σοβαρή ήττα της ελληνικής διπλωματίας,
  • είναι επιζήμια περιβαλλοντικά.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η συμφωνία που υπέγραψε ο Τούρκος ΥΠΕΞ, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, με τον Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά, πρωθυπουργό της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας (δηλαδή της μίας εκ των δύο λιβυκών κυβερνήσεων) επιτρέπει και τις γεωτρήσεις από την Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων στη «λιβυκή ΑΟΖ».

(περισσότερα…)

Περισσότερα

Εξεταστική2

Μήπως να τελειώσουμε και με τη δημοκρατία;

Δημοσιεύτηκε στο News 247 τον Οκτώβριο του 2022.

«Υποκλοπές τέλος», διαλαλούν τα φιλοκυβερνητικά Μέσα επικαλούμενα δημοσκοπήσεις που δείχνουν ανάκαμψη της Νέας Δημοκρατίας. «Οι υποκλοπές δεν ενδιαφέρουν τον κόσμο», είναι άλλωστε η επίσημη κυβερνητική γραμμή. Πρώτος το είχε πει ο Άδωνις Γεωργιάδης πριν ένα μήνα όταν δήλωνε ότι «σιγά μην είναι πρώτο θέμα η παρακολούθηση του Ανδρουλάκη». «Ο κόσμος ενδιαφέρεται για την τσέπη του», είναι το σύνηθες συμπλήρωμα της κυβερνητικής εκτίμησης για τις υποκλοπές.

(περισσότερα…)

Περισσότερα

σταυροφορίες

Τα βιβλία των Σταυροφοριών

Δημοσιεύτηκε στην Εποχή των Βιβλίων τον Οκτώβριο του 2022

Όταν ήμουν πολύ μικρός είχα ντυθεί σταυροφόρος. Είχα φορέσει μια μαύρη ολόσωμη εφαρμοστή φόρμα και από πάνω μια άσπρη αμάνικη ποδιά μ’ έναν μεγάλο κόκκινο σταυρό που είχε ράψει η θεία μου. Ήταν βέβαια πρόβλημα ότι είχα μόνο κουκούλα και όχι ιπποτικό κράνος. Η έλλειψη αντισταθμιζόταν από το φοβερό σπαθί μου, που είχε στη λαβή του μια κόκκινη πολύτιμη πέτρα, αλλά και από το μεγάλο σταυροφορικό σταυρό που ομολογουμένως έκανε τη διάφορα.

Θυμήθηκα τη σταυροφορική μεταμφίεσή μου όταν ξεκίνησα να γράφω αυτό το κομμάτι για «Τα βιβλία των Σταυροφοριών». Κανονικά θα ξεκίναγα γράφοντας ότι εδώ και χρόνια με μεγάλη όρεξη διαβάζω βιβλία, ακούω πόντκαστ, βλέπω ντοκιμαντέρ και ταινίες για τις Σταυροφορίες. Σκόπευα να αποδώσω το ενδιαφέρον μου για τις Σταυροφορίες στην πολιτική ενασχόλησή μου με τα κινήματα της Μέσης Ανατολής, καθώς και σε μια ασυνείδητη οριενταλιστική γοητεία μιας φαντασιακής Ανατολής – πολλές φορές βρίσκεις τον οριενταλισμό εγκιβωτισμένο στον «αντι-οριενταλισμό»…

Η αχλή του χρόνου

Ωστόσο, η ανάμνηση της παιδικής ηλικίας που παρεισέφρησε στο γραπτό, με έφερε αντιμέτωπο με την παράξενη σκέψη ότι αν οι Σταυροφορίες με ιντρίγκαραν πολύ πριν μάθω για τους Παλαιστίνιους και τον Μπους, τότε το ενδιαφέρον μου γι’ αυτές ίσως να μην είναι αποτέλεσμα κάποιας συνειδητής διανοητικής επεξεργασίας ή έστω μιας αλληλεπίδρασης της δικής μου τοποθέτησης με το πολιτισμικό περιβάλλον, αλλά αντανάκλαση κάποιου συμβάντος της παιδικής ηλικίας. Κάτι που είδα, κάτι που άκουσα… Κάτι που με συνεπήρε σε τέτοιο βαθμό ώστε να θέλω να ντυθώ σταυροφόρος, σε μια εποχή που αυτή η μεταμφίεση δεν ήταν καθόλου του συρμού.

Ίσως η απαρχή του ενδιαφέροντός μου για τις Σταυροφορίες να υπήρξε ένα όνειρο, χαμένο πια στην αχλή του χρόνου.

Η οπτική του «άλλου»

Πάνε πολλά χρόνια από όταν διάβασα το «Οι Σταυροφορίες από τη σκοπιά των Αράβων»[1], του Λιβανέζου Αμίν Μααλούφ. Πρόκειται για ένα αφήγημα στο όριο μεταξύ ιστορικού δοκιμίου και μυθιστορήματος. Θυμάμαι ότι ξενύχταγα για να το διαβάσω όσο πιο γρήγορα γίνεται. Το βιβλίο του Μααλούφ ανέτρεπε όλα τα στερεότυπα για το «απολίτιστο» Ισλάμ και τους «βάρβαρους» Άραβες, αποκαλύπτοντας τις φρικαλεότητες των Δυτικών. Αντιστρέφοντας τη συνήθη πρόσληψη των πραγμάτων, έδειχνε ότι στην οπτική του «άλλου», ο «απολίτιστος», ο «βάρβαρος», ο «απάνθρωπος» είμαστε «εμείς». Για μένα ήταν το κατάλληλο βιβλίο στην κατάλληλη εποχή.

Ο Εβραίος λόγιος

Το «Βιβλίο του Σαλαντίν»[2] του Ταρίκ Αλί μάλλον το διάβασα ως συνέχεια του Μααλούφ. Αναμφίβολα αποτελεί έξοχο εύρημα το γεγονός ότι το κεντρικό πρόσωπο του μυθιστορήματος, ο λόγιος Ιμπν Γιακούμπ, είναι Εβραίος, πράγμα που δεν τον εμποδίζει να γίνει έμπιστος του Σαλαντίν, του μεγάλου ήρωα του αραβικού και ισλαμικού κόσμου. Ο Ταρίκ Αλί κάνει ένα έξυπνο παιχνίδι με τις ταυτότητες, θέτοντας υπό ερώτηση το αν «εμείς» ήμασταν πάντοτε «εμείς» ή αν σε κάποια χρονική στιγμή ήμασταν με τους «άλλους» ή ενδεχομένως ήμασταν οι «άλλοι».

Στην οδό Σαλαντίν

Αρκετά χρόνια αργότερα, βρέθηκα στο Educational Bookshop, ένα αγγλόφωνο βιβλιοπωλείο στην οδό Σαλαντίν (ε, εντάξει!) στην κατεχόμενη Ανατολική Ιερουσαλήμ. Σε αυτό το καταπληκτικό βιβλιοπωλείο-καφέ πήρα το «The Crusades: A Very Short Introduction»[3] του Christopher Tyerman, καθηγητή Ιστορίας στην Οξφόρδη, με ειδίκευση στις Σταυροφορίες.

Ο Tyerman δίνει έμφαση στον θρησκευτικό χαρακτήρα της Σταυροφορίας. Η Σταυροφορία ήταν ένα «ένοπλο προσκύνημα», μια βίαιη πράξη μετάνοιας. Το να πας να πολεμήσεις στους Αγίους Τόπους μπορούσε να εξασφαλίσει τη σωτηρία της ψυχής σου. Έχουμε δηλαδή μια θρησκευτική πράξη άρρηκτα συνδεδεμένη με τη βία ή μάλλον μια βία που μετατρέπεται σε θρησκευτική πράξη – στους αντίποδες της παραίνεσης να γυρνάς και το άλλο μάγουλο.

Οι Σταυροφορίες είναι λοιπόν κάτι πιο σύνθετο από μια επεκτατική εκστρατεία. Η «ποταπή» επιθυμία για δόξα και πλούτη συνυφάνθηκε με το «υψηλό» ιδανικό της σωτηρίας της ψυχής. Ιδανικό που «καθαγίασε» τις σφαγές των σταυροφόρων.

Είναι πολύ εύκολο να αποφύγεις να κοιτάξεις σε βάθος τα ηθικά ερωτήματα που εγείρει αυτή η αντίληψη του «ένοπλου προσκυνήματος», περιορίζοντάς την στο πεδίο του ανορθολογικού θρησκευτικού φανατισμού. Αν αλλάξουμε τις λέξεις και αντικαταστήσουμε τη «σωτηρία της ψυχής» με την «υπεράσπιση της πατρίδας» ή την «κοινωνική απελευθέρωση», δεν θα βρεθούμε ενώπιον του διαχρονικού (και αναπάντητου μέχρι τώρα) ερωτήματος για το αν ένα υψιπετές ιδανικό μπορεί να δικαιολογήσει ηθικά μια χαμερπή πράξη;

Ο Αλέξιος Κομνηνός

Υπάρχουν βιβλία που βγάζουν κρυφά χαρτιά στο τραπέζι. Υπάρχουν και βιβλία που αναποδογυρίζουν όλο το τραπέζι. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκει το «Η Πρώτη Σταυροφορία – Το κάλεσμα της Ανατολής»[4] του Πίτερ Φράνκοπαν, που διάβασα τον περασμένο Ιούλιο. Ο Φράνκοπαν, καθηγητής Παγκόσμιας Ιστορίας στην Οξφόρδη, ανατρέπει τελείως την αφήγηση που γνωρίζουμε. Στο επίκεντρο της Πρώτης Σταυροφορίας μπαίνει ο Αλέξιος Κομνηνός. Αφετηρία των δραματικών γεγονότων δεν είναι πια ο περίφημος λόγος του πάπα Ουρβανού Β στο Κλερμόν στις 27 Νοεμβρίου 1095, αλλά οι αγωνιώδεις εκκλήσεις του Αλέξιου στους Δυτικούς για στρατιωτική βοήθεια απέναντι στους επελαύνοντες Σελτζούκους Τούρκους. Αρχικός δε στόχος της εκστρατείας (τουλάχιστον για τον Αλέξιο και τον Ουρβανό που συνεργάστηκαν στενά) ήταν η σωτηρία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και της Ανατολικής Εκκλησίας – σωτηρία που σήμαινε βέβαια την ισχυροποίηση του πάπα και του αυτοκράτορα.

Το συναρπαστικό με το βιβλίο του Φράνκοπαν είναι ότι μεταμορφώνει ένα πασίγνωστο γεγονός σε κάτι εντελώς καινούργιο: άλλοι πρωταγωνιστές, άλλες συμμαχίες, άλλες στοχεύσεις. Αυτή η τελείως νέα ματιά σού προσφέρει μια σπάνια διανοητική ευχαρίστηση. Ταυτόχρονα σε κάνει να αναρωτιέσαι για τα όρια της ιστορικής γνώσης. Αφού η ιστορική αφήγηση έχει τη δύναμη να αναπλάσει ένα πεδίο τόσο μελετημένο όπως η Σταυροφορία, μάλλον πρέπει να συμπεράνουμε ότι δεν μπορεί να υπάρξει οριστική ιστορική γνώση για οποιοδήποτε γεγονός. Το ίδιο το γεγονός χάνεται στην αχλή του χρόνου. Εκείνο που μας απομένει είναι οι αφηγήσεις του. Αφηγήσεις τεκμηριωμένες και όχι αυθαίρετες, αλλά πάντοτε ανοιχτές στην αναθεώρηση. Η Ιστορία γράφεται και ξαναγράφεται, ξανά και ξανά.

Αν όμως τα γεγονότα χάνονται όπως και τα όνειρα στην αχλή του χρόνου, ίσως να μην είναι τόσο μεγάλη η απόσταση που χωρίζει τον ιστορικό που γράφει για τις Σταυροφορίες από το παιδί που τις ονειρεύεται.

Σημειώσεις

1. Αmin Maalouf, «Οι Σταυροφορίες από τη σκοπιά των Αράβων», μετάφραση: Αγγελική Βάντση, Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη – Livani Publishing Organization

2. Ταρίκ Αλί, «Το Βιβλίο του Σαλαντίν», μετάφραση: Νέστορας Χούνος, Εκδόσεις Άγκυρα – Agyra Publications

3. Christopher Tyerman, «The Crusades: A Very Short Introduction», Oxford University Press

4. Peter Frankopan, «Η Πρώτη Σταυροφορία – Το κάλεσμα της Ανατολής», μετάφραση: Γιάννης Βογιατζής, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια / Alexandria Publications

(περισσότερα…)

Περισσότερα