Δημοσιεύτηκε στο News247 τον Νοέμβριο του 2023.
Την ώρα που το ειδησεογραφικό ενδιαφέρον είναι στραμμένο στη διαλυτική κατάσταση που επικρατεί στον ΣΥΡΙΖΑ, συνεχίζονται οι ανακατατάξεις στο στρατόπεδο της Δεξιάς και της Άκρας Δεξιάς. Μια καθαρή εικόνα αυτών των χώρων δίνει η μεγάλη έρευνα του Ινστιτούτου Eteron Ακτινογραφία της Ακροδεξιάς.
Η Ακτινογραφία της Ακροδεξιάς αποτελείται από μια πανελλαδική ποσοτική έρευνα σε 3.058 άτομα, καθώς και από μια ποιοτική έρευνα σε focus groups. Η έρευνα εστίασε στην ιδεολογική ταυτότητα των ψηφοφόρων των τριών ακροδεξιών κομμάτων (Σπαρτιάτες, Ελληνική Λύση, Νίκη) καθώς και στη σχέση τους με τον χώρο της Νέας Δημοκρατίας.
Ας δούμε μερικά πολύ ενδιαφέροντα ευρήματα της έρευνας που διενεργήθηκε από την aboutpeople με επιστημονικό υπεύθυνο τον Πέτρο Ιωαννίδη.
Ιδεολογικός χώρος
Σε ό,τι αφορά τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά των ψηφοφόρων της Ακροδεξιάς, τα ευρήματα είναι μάλλον τα αναμενόμενα: φιλοδικτατορικές τάσεις και αμφισβήτηση της δημοκρατίας, εθνοκεντρισμός και εξιδανίκευση του ιστορικού παρελθόντος, σκληρή αντίθεση στους μετανάστες, απόρριψη των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ, υποστήριξη στον πολιτικό ρόλο της Ορθοδοξίας, αποδοχή του παραδοσιακού ρόλου της γυναίκας, κατάφαση στην επαναφορά της θανατικής ποινής.
Σε ό,τι αφορά τη Χρυσή Αυγή, έχει ιδιαίτερη σημασία ότι ενώ απαξιώνεται η εγκληματική δράση της, εντούτοις, οι «ιδέες» εξακολουθούν να χαίρουν σημαντικής υποστήριξης, η οποία μάλιστα είναι ευρύτερη από το σώμα των ψηφοφόρων των τριών ακροδεξιών κομμάτων. Η Ακροδεξιά αναζητεί μια «Χρυσή Αυγή με γραβάτες»…
Η οργή
Ένα από τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα ευρήματα της «Ακτινογραφίας» είναι ότι το κυρίαρχο συναίσθημα των ακροδεξιών ψηφοφόρων δεν είναι η οργή, όπως ίσως θα ανέμενε κανείς. Στο report της για τα focus group η aboutpeople επισημαίνει: «Άγχος, αβεβαιότητα και ανασφάλεια είναι τα κυρίαρχα συναισθήματα που επικρατούν στους/στις ερωτώμενους/ες. Προέρχονται κυρίως από μια δύσκολη καθημερινότητα που βιώνουν, με την ακρίβεια και την οικονομική επισφάλεια να κυριαρχούν. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, οι δυο πόλεμοι, Ρωσίας – Ουκρανίας και Ισραήλ – Παλαιστίνης, μεγεθύνουν τις βασικές τους ανησυχίες και δυσκολεύουν τη δημιουργία μιας θετικότερης προοπτικής για το μέλλον. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι δεν προκύπτει θυμός, οργή, συναισθήματα ρήξης, δηλαδή και περιθωριοποίησης από τα κεντρικά αφηγήματα».
Από τη σκοπιά των συναισθημάτων, οι ψηφοφόροι της Ακροδεξιάς ακολουθούν αυτό που θα μπορούσε να θεωρηθεί βασικό γνώρισμα της «εποχής Μητσοτάκη», δηλαδή την υποχώρηση των πολιτικών παθών και των μεγάλων προσδοκιών. Αυτή η «απουσία της οργής» που ανιχνεύει η έρευνα, σε συνδυασμό με την ιδεολογική συνοχή που δείχνουν οι απαντήσεις τους, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι ψηφοφόροι της Ακροδεξιάς κατευθύνονται περισσότερο από συνειδητές ιδεολογικές επιλογές παρά από πρόσκαιρες συναισθηματικές παρορμήσεις.
Είναι χαρακτηριστικό ότι την πολύ σκληρή φιλοχουντική απάντηση ότι δήθεν δεν υπήρξαν νεκροί στο Πολυτεχνείο τη δίνει το 10,7% -ποσοστό που θα μπορούσε να θεωρηθεί ο σκληρός πυρήνας της ελληνικής Ακροδεξιάς.
Η Ακροδεξιά είναι μία και πολλές
Ενώ στο ιδεολογικό πεδίο είναι εμφανή τα ενιαία χαρακτηριστικά των ψηφοφόρων της Ακροδεξιάς, η έρευνα αναδεικνύει τους διαχωρισμούς μεταξύ των ψηφοφόρων των τριών ακροδεξιών κομμάτων. Αναφερόμενος στην «κλίμακα συμπάθειας», ο Πέτρος Ιωαννίδης παρατηρεί: «Χαμηλά είναι επίσης τα ποσοστά συμπάθειας που εκφράζουν οι ψηφοφόροι του κάθε κόμματος από τα τρία έναντι των άλλων δύο. Καταγράφονται βέβαια διακυμάνσεις, αλλά σε κάθε περίπτωση ο δείκτης είναι αρκετά κάτω του 5. Από την κλίμακα συμπάθειας δεν προκύπτει λοιπόν η ύπαρξη μιας πολιτικής κοινότητας μεταξύ των ψηφοφόρων των τριών ακροδεξιών κομμάτων».
Ανάλογο είναι το συμπέρασμα της ποιοτικής έρευνας: «Σημαντική παρατήρηση που προκύπτει από την ανάλυση για τα κόμματα. Οι διαφορές μεταξύ των τριών είναι διακριτές, η συγκολλητική τους ουσία είναι το “Πατρίς – Θρησκεία – Οικογένεια”».
Η σχέση με τη Νέα Δημοκρατία
Ένα από τα πρωταρχικά ερωτήματα της έρευνας είναι αν υπάρχει ακόμα η κατά Γιώργο Καρατζαφέρη «γαλάζια πολυκατοικία», δηλαδή η κοινότητα μεταξύ της ΝΔ και των σχηματισμών στα δεξιά της. Η απάντηση της έρευνας είναι αρνητική. Καταρχάς, αναφέρει ο Ιωαννίδης, «από την κλίμακα συμπάθειας δεν προκύπτει κάποια ιδιαίτερη σχέση μεταξύ των ψηφοφόρων της ΝΔ και αυτών των τριών κομμάτων δεξιότερα της. Τα ποσοστά συμπάθειας που καταγράφονται είναι πολύ χαμηλά. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ψηφοφόροι της ΝΔ εκφράζουν μεγαλύτερη συμπάθεια για το ΚΚΕ (2,38%). Αντίστοιχη «ψυχρότητα» καταγράφεται έναντι της ΝΔ στους ψηφοφόρους των τριών κομμάτων. Από την κλίμακα συμπάθειας δεν προκύπτει η ύπαρξη “γαλάζιας πολυκατοικίας”». Πρέπει βέβαια να σημειώσουμε ότι ένα 15% των ψηφοφόρων της ΝΔ βρίσκεται πολύ κοντά στις αντιλήψεις της Ακροδεξιάς.
Παρά τις συγκλίσεις που καταγράφονται σε ζητήματα όπως η μετανάστευση και η εξωτερική πολιτική, οι ψηφοφόροι της Ακροδεξιάς διατυπώνουν διαφορετικές απόψεις από τους ψηφοφόρους της ΝΔ στα μείζονα ζητήματα της παγκοσμιοποίησης, της ΕΕ και των πολέμων σε Ουκρανία και Γάζα. Την ώρα που οι νεοδημοκράτες ταυτίζονται με την ΕΕ και τη Δύση, οι ψηφοφόροι των Σπαρτιατών, της Ελληνικής Λύσης και της Νίκης υιοθετούν στάση επιφυλακτικότητας και σκεπτικισμού.
Τα ευρήματα των focus group επιβεβαιώνουν την ποσοτική έρευνα: «Η συγγένεια των συγκεκριμένων κοινών με τη Νέα Δημοκρατία είναι πολύ αδύναμη. Δεν υπάρχει η αίσθηση του “κοινού χώρου” ή της “κοινής πολυκατοικίας” για δυο βασικούς λόγους.
Α. Η Νέα Δημοκρατία έχει μετακινηθεί προς τα κεντροαριστερά, είναι περισσότερο ένα κόμμα που εκφράζει μεσοστρώματα και όχι τόσο πολύ τις λαϊκές τάξεις, μοντέρνες ιδέες και όχι παραδοσιακές.
Β. Η ιδεολογική τους συγκρότηση δεν έχει ιστορικές αναφορές, τα συγκολλητικά τους υλικά είναι διαφορετικά και έχουν να κάνουν περισσότερο με το παρόν και σε πολύ μικρό βαθμό με το μέλλον».
Είναι χαρακτηριστική η απάντηση που έδωσε ένας ερωτώμενος στην ερώτηση περί γαλάζιας πολυκατοικίας: Η γαλάζια πολυκατοικία έγινε ουρανοξύστης. Ο Μητσοτάκης είναι στο πάνω πάτωμα, πολύ ψηλά για να μας βλέπει εμάς.
Γιάννης Αλμπάνης