Δημοσιεύτηκε στο News 247 τον Αύγουστο του 2023.
Ο πρόσφατος θάνατος της influencer Zhanna Samsonova (γνωστής και ως Zhanna D’ Art) έτυχε ευρείας κάλυψης από τα διεθνή διαδικτυακά ΜΜΕ και κέντρισε το ενδιαφέρον των χρηστών των social media. H Samsonova είχε εκατομμύρια views στα social προωθώντας μια vegan ωμοφαγική δίαιτα. Ο θάνατός της στα 39 χρόνια της χρόνια αποδόθηκε σε ασιτία σε συνδυασμό με κάποια μόλυνση. Στην αρένα του διαδικτύου ο τίτλος «Vegan influencer πέθανε από ασιτία» ήταν βέβαιο ότι θα μάζευε τα καλοκαιρινά κλικ -πράγμα που συνέβη.
Οι αντιδράσεις
Το δίπολο «vegan influencer – θάνατος από ασιτία» με έναν έμμεσο τρόπο συνδέει τον πρόωρο θάνατο της Samsonova με τον βιγκανισμό. Αν βέβαια ίσχυε μια τέτοια σύνδεση, εκατομμύρια βίγκαν σε όλον τον κόσμο θα λιμοκτονούσαν -κάτι που προφανώς δεν ισχύει. Στις φωτογραφίες της που δημοσίευε η ίδια η θανούσα είναι εμφανή τα συμπτώματα μιας πολύ σοβαρής διατροφικής διαταραχής η οποία κατά πάσα πιθανότητα εμφανιζόταν στο διαδίκτυο με το προσωπείο της «άποψης». Ωστόσο, επειδή τα social δεν θα μπορούσε να τα χαρακτηρίσει κανείς εύφορο έδαφος για την ευδοκίμηση του ορθολογισμού, η σύνδεση βιγκανισμός-ασιτία έγινε από πολλούς (πάρα πολλούς) χρήστες των social.
Haha για τον θάνατο
Η συζήτηση σχετικά με την κατανάλωση κρέατος δεν είναι μόνο πολύ σημαντική σε ό,τι αφορά τον πολιτισμό της καθημερινότητας, αλλά βρίσκεται στο επίκεντρο του αναπροσανατολισμού που απαιτείται για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Το ζήτημα όμως στην περίπτωση του θανάτου της Samsonova δεν είναι η γνώμη που μπορεί να έχει κανείς για τον βικανισμό. Το ζήτημα είναι γιατί τόσο πολλοί άνθρωποι σε όλον τον κόσμο εξέφρασαν τη χαιρεκακία τους.
Τι το «αστείο» ή «χαριτωμένο» έχει ο θάνατος ενός νέου ανθρώπου; Τι ακριβώς έχει συμβεί στις σύγχρονες κοινωνίες και ο θάνατος όχι μόνο δεν περιβάλλεται πια με τον παραδοσιακό μανδύα του σιωπηρού σεβασμού, αλλά δίνει αφορμή για θορυβώδη χαβαλέ; Ποιες είναι οι αιτίες αυτής της μαζικής δημόσιας έκφρασης σκληρότητας, αν όχι απανθρωπιάς; Γιατί είναι πια αποδεκτό να κάνουμε πλάκα με τον θάνατο; Πλάκα που δεν γίνεται μόνο με τον θάνατο της «vegan influencer», αλλά και με τα φρικιαστικά βίντεο από τη συνεχιζόμενη εκατόμβη στην Ουκρανία ή με τους πνιγμούς των προσφύγων στη Μεσόγειο.
Η διαφορά με το παρελθόν
Θα ήταν σφάλμα να ακολουθήσουμε την παλιά (αλλά κακή) συνταγή και να αποδώσουμε αυτήν τη μαζική έκφραση αγριότητας στην «παρακμή του σύγχρονου κόσμου». Η δημόσια έκφραση της απανθρωπιάς δεν αποτελεί αποκύημα της εξάπλωσης των social media. Απαντάται διαχρονικά σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου.
Στις μέρες μας όμως δεν είναι ο ανώνυμος όχλος που κάνει πλακίτσα με τον θάνατο, όπως συνήθως συνέβαινε στις περιόδους όπου υπήρχε μια αίσθηση ντροπής για την ασχήμια. Πέρα από τα ανώνυμα τρολ, τα χαιρέκακα σχόλια γράφονται από ανθρώπους που υπογράφουν με το ονοματεπώνυμο τους κι έχουν στο προφίλ τους τη φωτογραφία τους. Αυτοί οι άνθρωποι πιστεύουν ότι δεν θα δεχτούν κάποιου είδους κριτική από τους διαδικτυακούς φίλους για τον μακάβριο χαβαλέ που κάνουν -και κατά τα φαινόμενα δεν δέχονται.
Η ονομαστική και δημόσια έκφραση της χαιρεκακίας και της αγριότητας νομίζω ότι είναι το πιο ανησυχητικό φαινόμενο. Γιατί ενώ η χαιρεκακία και η αγριότητα ουδέποτε απουσίασαν από τον δημόσιο χώρο, εντούτοις, μόνο στις πολύ σκοτεινές εποχές οι άνθρωποι διατυπώνουν δημόσια και ονομαστικά αυτό το ανατριχιαστικό «καλά να πάθει». Μόνο στις πολύ σκοτεινές εποχές ο θάνατος γίνεται αφορμή για πλάκα, χωρίς αυτό να θεωρείται μεμπτό.
Γιάννης Αλμπάνης