Τοποθέτηση στην παρουσίαστη του βιβλίου «Μισός αιώνας εκλογές» των Πέτρου Ιωαννίδη και Ηλία Τσαουσάκη. Δημοσιεύτηκε στο News247 τον Δεκέμβριο του 2023.
Το βιβλίο “Μισός Αιώνας Εκλογές” που επιμελήθηκαν οι Πέτρος Ιωαννίδης και Ηλίας Τσαουσάκης αποτελεί κατ’ αρχάς μια κριτική επισκόπηση των 20 εκλογικών αναμετρήσεων της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας.
Στηριζόμενο σε 16 podcast τα οποία δημιουργήθηκαν για τo NEWS 24/7 με τη συμμετοχή κορυφαίων αναλυτών και πολιτικών επιστημόνων, το βιβλίο δεν στέκεται μόνο στα εκλογικά αποτελέσματα και τα δημογραφικά χαρακτηριστικά της ψήφου.
Επιχειρεί επίσης να αναλύσει συνοπτικά το πώς διαμορφώθηκε το αποτέλεσμα κάθε κάλπης, παρουσιάζοντας τη σύνοψη των μείζονων πολιτικών και κοινωνικών γεγονότων που μεσολάβησαν μεταξύ των εκλογικών αναμετρήσεων.
Γι’ αυτό λοιπόν το βιβλίο δεν συνιστά μόνο ένα συναρπαστικό πανόραμα των εκλογικών αναμετρήσεων αυτών των 50 χρόνια. Οι δεκαέξι ιστορίες του συνυφαίνουν μια εξιστόρηση της πολιτικής πορείας της δημοκρατίας που γεννήθηκε το 1974. Από αυτή τη σκοπιά, η πολύ ωραία δουλειά του Ηλία και του Πέτρου αποτελεί την καλύτερη εισαγωγή στη δημόσια συζήτηση για τα πενηντάχρονα της Μεταπολίτευσης το 2024.
Διαβάζοντας τα 16 κείμενα του βιβλίου, αναδύονται οι πολύ μεγάλες αλλαγές που έχουν συμβεί στην ελληνική κοινωνία -δεν θα μπορούσε άλλωστε να μην είχαν αλλάξει πολύ τα πράγματα μέσα σε ένα τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα.
Στο εκλογικό επίπεδο ίσως οι δύο πιο σημαντικές αλλαγές υπήρξαν η απίσχνανση των ταυτίσεων των πολιτών με τα κόμματα και η αποδιάρθρωση των κομματικών παραδόσεων τόσο στο γεωγραφικό όσο και στο οικογενειακό επίπεδο. Στο επίπεδο της πολιτικής επικοινωνίας περάσαμε από τις μεγάλες συγκεντρώσεις και τις μαζικές αφισοκολλήσειςστα target group και τα social media.
Ωστόσο, αξίζει τον κόποι να σταθούμε σε τρεις σταθερές της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας οι οποίες με άμεσο ή έμμεσο τρόπο αποτελούν τα σημεία αναφοράς όλων των κειμένων του βιβλίου.
Η πρώτη σταθερά είναι ο λαϊκός παράγοντας.Προφανώς πυλώνας κάθε δημοκρατίας είναι η λαϊκή κυριαρχία -θεωρητικά τουλάχιστον. Η Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία όμως έχει μια σημαντική ιδιαιτερότητα. Έχοντας ως αφετηριακό γεγονός την εξέγερση του Πολυτεχνείου, βάζει το λαό στο προσκήνιο με τρόπο που δεν είχε γίνει ποτέ στο παρελθόν, και θέτει τις ανάγκες του «απλού ανθρώπου» (common people) στο επίκεντρο των προτεραιοτήτων των θεσμών -διακηρυκτικά τουλάχιστον.
Στο έξοχο κείμενο του Ηλία Νικολακόπουλου με το οποίο ανοίγει το βιβλίο,αναλύεται με ενάργεια το πώς το 1974 την ώρα που γινόταν επισήμως λόγος για αποκατάσταση της δημοκρατίας, στην πραγματικότητα δεν είχαμε την επιστροφή στην καχεκτική δημοκρατία της μετεμφυλιακής περιόδου, αλλά τη μετάβαση σε μια δημοκρατία η οποία σε πολύ μεγάλο βαθμό έκλεινε τους λογαριασμούς του παρελθόντος, βγάζοντας την Αριστερά από την παρανομία και ανοίγοντας χώρους ελευθερίας πρωτόφαντους για την ελληνική Ιστορία.
Η πορεία προς το δημοκρατικό συμβόλαιο της Μεταπολίτευσης δεν ήταν εξαρχής προδιαγεγραμμένη και δεν έγινε χωρίς συγκρούσεις. Αλλά τελικά οι δημοκρατικές κατακτήσεις της Μεταπολίτευσης ήταν μεγάλες και αξίζει να τις υπερασπιζόμαστε. Σε αυτό το βιβλίο θα διαβάσετε για 20 εκλογικές αναμετρήσεις που πληρούν τα διεθνή στάνταρ των δημοκρατικών εκλογών.
Αν η μία πτυχή του μεταπολιτευτικού συμβολαίου ήταν (και είναι) οι πολιτικές ελευθερίες, η άλλη ήταν (κι εν πολλοίς παραμένει) η άνοδος του βιοτικού επιπέδου της κοινωνικής πλειονότητας. Τα κείμενα του «Μισού Αιώνα Εκλογές» πιστοποιούν πόσο βαθιά ριζωμένη είναι η αντίληψη της ελληνικής κοινωνίας ότι η οικονομική ευμάρεια των πολιτών αποτελεί βασική ευθύνη της εκάστοτε κυβέρνησης.
Κάθε κυβέρνηση που μοίρασε χρήματα (από το πακέτο Ντελόρ μέχρι τα market pass) επιβραβεύτηκε από τους ψηφοφόρους και κάθε κυβέρνηση που πήρε περιοριστικά μέτρα (από την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη έως αυτή του Αλέξη Τσίπρα) ηττήθηκε στις εκλογές. Αποκορύφωμα βέβαια αυτή της τάσης υπήρξε η κατάρρευση του πολιτικού συστήματος στις εκλογές του 2012 μετά τη χρεοκοπία και το Μνημόνιο.
Να σημειώσουμε ότι σε πρόσφατη έρευνα που διενήργησε η aboutpeople για το Ινστιτούτο Eteron to 55,9% των ερωτηθέντων συμφώνησε με την άποψη ότι το κράτος δεν επεμβαίνει αρκετά στην οικονομία και αφήνει τους ιδιώτες να δρουν ασύδοτα. Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι ότι συμφωνεί το 45,4% των ψηφοφόρων της Νέας Δημοκρατίας.
Η δεύτερη σταθερά της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση ή η ΕΟΚ.Στην περιοδολόγηση που κάνουν ο Ηλίας Τσουσάκης και ο Πέτρος Ιωαννίδης υποστηρίζουν ότι ολόκληρη η περίοδος 1993 – 2009 χαρακτηρίζεται από τη «μετάβαση σε ένα ευρωπαϊκό και παγκοσμιοηιποιημένο περιβάλλον» -κάτι που δεν είναι εσφαλμένο.
Θα έλεγα όμως ότι η Ευρώπη είναι διαρκώς παρούσα σε πρώτα πλάνο αυτά τα πενήντα χρόνια, από το στιγμή που ο Καραμανλής επέστρεψε με το αεροπλάνο του Ζισκάρ ντ’ Εστέν. Στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης η συμμετοχή στην ΕΟΚ συνιστά κεντρικό πολιτικό διακύβευμα -στο βιβλίο οι Γιάννης Κωνσταντινίδης και Ρούλα Νέζη μάς θυμίζουν ότι «το ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το συνδικάτο» αποτέλεσε βασικό εργαλείο για να περιθωριοποιηθεί η ΈΔΗΚ από το ΠΑΣΟΚ.
Στα δραματικά γεγονότα του 2015 (τα οποία στο βιβλίο αναλύει ο Γεράσιμος Μοσχονάς) η συμμετοχή στην ευρωζώνη πήρε τις διαστάσεις υπαρξιακής κρίσης για την ελληνική κοινωνία. Σήμερα, ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός συνιστά τον πυρήνα του κυβερνητικού αφηγήματος.
Η τρίτη σταθερά αυτού του μισού αιώνα είναι οι διαρκείς παθογένειες και στρεβλώσεις, που τις βλέπουμε να αναδύονται ξανά και ξανά στο προσκήνια, αφήνοντας ένα βαθύ αποτύπωμα στις εκλογικές αναμετρήσεις. Μετά τη χρεοκοπία δεν χρειάζεται να πούμε πολλά για το στρεβλό παραγωγικό μοντέλο και το άδικο φορολογικό σύστημα -αρκεί να διαβάσουμε τα κείμενα του βιβλίου για τις εκλογικές αναμετρήσεις από το 1993 έως και το 2009 για να θυμηθούμε την εθελοτυφλία και τον οπορτουνισμό του πολιτικού συστήματος.
Εξίσου μεγάλη σημασία έχει όμως και η ενδημική διαφθορά. Κάθε κυβέρνηση σε αυτά τα 50 χρόνια έχει εμπλακεί σε σκάνδαλα διασπάθισης του δημοσίου χρήματος. Τα γεγονότα του 1989 τα οποία στο βιβλίο αναλύονται από τον Γιάννη Βούλγαρη, συνιστούν την κορυφή μόνο του παγόβουνου. Η διαφθορά συμπληρώνεται από την αδυναμία των θεσμικών αντίβαρων κι εγγυήσεων. Το να θα διωχθεί ένας πολιτικός είναι πολύ περισσότερο ζήτημα πολιτικής βούλησης των αντιπάλων του παρά αποτέλεσμα του αποδεικτικού υλικού της ποινικής διαδικασίας.
Κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω άλλη μια διάσταση του «Μισού Αιώνα Εκλογές». Η εκλογική ανάλυση έχει αυξημένο βαθμό περιπλοκότητας και δυσκολίας γιατί κάθε αναλυτής και αναλύτρια εκτός από επιστημονική άποψη για τις εκλογές έχει και τοποθέτηση ως πολίτης.