Από τα Ενθέματα της Αυγής της 30/3/2012

Ο Ζιλμπέρ Ασκάρ είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στη Σχολή Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών του Λονδίνου (SOAS). Έχει γράψει πολλά βιβλία γι ατηΜέση Ανατολή. Από τη δεκαετία του ’70 συμμετέχει ενεργά στη ριζοσπαστική Αριστερά. Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στο Χάιντεραμπαντ της Ινδίας, στο περιθώριο του συνεδρίου «Δημοκρατία, Σοσιαλισμός και οράματα για τον 21ο αιώνα».

Ποιες είναι οι τελευταίες εξελίξεις στον συριακό εμφύλιο, ιδιαίτερα μετά τη Σύνοδο της Γενεύης;

Η Σύνοδος ήταν καταδικασμένη να αποτύχει. Το καθεστώς Άσαντ δεν έχει διάθεση για παραχωρήσεις. Από τη στιγμή που το Ιράν αποφάσισε, πριν ένα χρόνο, να παρέμβει ευθέως στον εμφύλιο βγάζοντας τον Άσαντ από τη δύσκολη θέση, η ισορροπία δυνάμεων έχει αλλάξει υπέρ του καθεστώτος. Οι κυβερνητικές δυνάμεις πέρασαν στην αντεπίθεση και κατέλαβαν μια σειρά περιοχές. Επιπλέον, η αποδοχή από τις ΗΠΑ της συμβιβαστικής ρωσικής πρότασης για τα χημικά έγινε αντιληπτή από το καθεστώς ως νομιμοποίησή του, τρόπον τινά, από την Ουάσιγκτον. Ο Άσαντ πήγε λοιπόν στη Σύνοδο από θέση ισχύος. Η αντιπολίτευση πήγε για πολιτικούς λόγους, θεωρώντας ότι μια ενδεχόμενη απουσία της θα έδινε επιχειρήματα στο καθεστώς, ενώ η παρουσία της στη Γενεύη θα το εξέθετε.

Όντως έτσι εξελίχθηκαν τα πράγματα: το καθεστώς εμφανίστηκε αδιάλλακτο, σε βαθμό που ακόμα και ο μεσολαβητής του ΟΗΕ και του Αραβικού Συνδέσμου Λάκνταρ Ιμπραχίμι έφτασε να δηλώσει ότι ο Άσαντ δεν επιθυμεί συμβιβασμό. Από την όλη διαδικασία της Γενεύης, οι Αμερικάνοι οδηγήθηκαν στο συμπέρασμα ότι αν δεν αλλάξει ο συσχετισμός στο πεδίο της μάχης δεν πρόκειται να επιτευχθεί συμβιβασμός. Γιατί εξαρχής οι ΗΠΑ στη Συρία επιθυμούσαν μια πολιτική διευθέτηση της κρίσης, κι όχι μια κατάρρευση του κράτους, όπως έγινε στο Ιράκ και τη Λιβύη. Φοβούνται πολύ ότι μια τέτοια κατάρρευση θα απειούσε τα δικά τους συμφέροντα αλλά και των συμμάχων τους στην περιοχή (Ισραήλ, Σ. Αραβία κτλ). Για να γίνει εφικτός ο συμβιβασμός, πρέπει να απομακρυνθεί μεν η οικογένεια Άσαντ από την εξουσία, αλλά να διασφαλιστεί η συνέχεια του κράτους. Η ανάλυση ότι η αλλαγή στο πεδίο της μάχης θα ανοίξει τον δρόμο στον συμβιβασμό, μπορεί να εξηγήσει τις πληροφορίες ότι η αντιπολίτευση ετοιμάζει αντεπίθεση με την επιμελητειακή υποστήριξη των ΗΠΑ.

Το τελευταίο διάστημα έχουμε και μάχες μεταξύ διαφορετικών ομάδων της αντιπολίτευσης. Τι ακριβώς συμβαίνει; Επιχειρεί μέρος της αντιπολίτευσης να διώξει την Αλ Κάιντα από τη Συρία;

Η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη. Η επίθεση έγινε εναντίον του ISIL (Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε). Το ISIL όμως δεν αναγνωρίζεται από τον διάδοχο του Μπιν Λάντεν Ζαουάχρι ως το franchise της Αλ Κάιντα στη Συρία. Ο Ζαουάχρι αναγνωρίζει το Μέτωπο Αλ Νούσρα, το οποίο συμμετείχε στην επίθεση στο ISIL. Την ίδια στιγμή δρα το Ισλαμικό Μέτωπο, οργάνωση-ομπρέλα που περιλαμβάνει δυνάμεις από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα μέχρι τους σαλαφίτες και χρηματοδοτείται από το Κατάρ. Επίσης, υπάρχουν μια σειρά μικρότεροι συνασπισμοί, όπως το Επαναστατικό Μέτωπο. Η επίσημη αντιπολίτευση χρηματοδοτείται από τη Σαουδική Αραβία. Η αντιπαλότητα μεταξύ Κατάρ και Σαουδικής Αραβίας επηρεάζει τη συριακή κατάσταση, όπως ακριβώς και στην Αίγυπτο. Η εικόνα είναι σύνθετη, λοιπόν. Από τη μεριά τους οι ΗΠΑ είδαν στην επίθεση στο ISIL τη διάθεση της αντιπολίτευσης να συγκρουστεί με τους πλέον ακραίους ισλαμιστές, πράγμα που αποφεύγει το καθεστώς. Το καθεστώς επιλέγει σταθερά να επιτίθεται σε πιο μετριοπαθείς δυνάμεις. Το γενικό πλαίσιο πάντως είναι ότι η άνευ προηγουμένου βία του Άσαντ, που ισοπεδώνει ολόκληρες πόλεις, έχει οδηγήσει στην απόλυτη καταστροφή. Η Συρία μοιάζει με τη Γερμανία στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου – μόνο που τη Γερμανία την είχαν καταστρέψει οι Σύμμαχοι, και όχι η ίδια η κυβέρνηση της. Πρόκειται για τρέλα. Από όποια αριστερή ή ανθρωπιστική οπτική κι αν δει κανείς το ζήτημα, αυτός ο πόλεμος πρέπει να σταματήσει τώρα. Ειδικά για τις προοδευτικές δυνάμεις, ο τερματισμός του πολέμου και η πτώση του καθεστώτος είναι απαραίτητες συνθήκες για να βγουν ξανά μπροστά.

Το μόνο θετικό φαίνεται να είναι το ότι τελικά ο πόλεμος μάλλον δεν επεκτείνεται στον Λίβανο.

Ο βασικός λόγος είναι ότι καμιά από τις βασικές δυνάμεις του Λιβάνου δεν έχει συμφέρον να ξεκινήσει έναν πόλεμο. Ο φιλοδυτικός συνασπισμός 14 Μάρτη (υπό τον Χαρίρι) γνωρίζει ότι η Χεζμπολά είναι πολύ πιο ισχυρή στρατιωτικά απ’ αυτόν. Επομένως δεν πρόκειται να ξεκινήσει ένοπλη σύγκρουση. Από την άλλη, η Χεζμπολά δεν θέλει τον εμφύλιο γιατί ήδη εμπλέκεται στη Συρία κι έχει το Ισραήλ στην πλάτη της. Εάν αρχίσει πόλεμος στον Λίβανο, η Χεζμπολά θα πρέπει να απαγκιστρωθεί από την Συρία. Επιπλέον, η άνοδος του Ροχάνι στην ηγεσία του Ιράν, ανάγκασε τον ανώτατο άρχοντα της χώρας Χαμεμεΐ να δεχτεί μια στροφή της ιρανικής εξωτερικής πολιτικής, εγκαταλείποντας τη σκληρή γραμμή Αχμαντινετζάν. Εξέλιξη που συνδέεται βέβαια με τις οικονομικές κυρώσεις της Δύσης. Στην εκλογή Ροχάνι, η κυβέρνηση Ομπάμα είδε την ευκαιρία που έψαχνε για να εφαρμόσει τον αρχικό της σχεδιασμό, δηλαδή να διαπραγματευτεί κάποια συμφωνία με το Ιράν. Αυτός ο σχεδιασμός είχε παγώσει μετά την καταστολή του «Πράσινου Κινήματος» της ιρανικής αντιπολίτευσης το 2009. Η προσέγγιση ΗΠΑ-Ιράν εξοργίζει το Ισραήλ, που επιμένει στη γραμμή της σύγκρουσης.

Ως πού μπορεί να φτάσει αυτή η προσέγγιση Μπορεί να καταλήξει σε μια συνολική διευθέτηση των ζητημάτων της Μέσης Ανατολής, συμπεριλαμβανομένης της Συρίας;

Δεν είναι απίθανο. Το Συριακό είναι ένα από τα ζητήματα που διχάζουν τις δύο χώρες. Ο συριακός εμφύλιος όμως στοιχίζει δισεκατομμύρια στο Ιράν, μιας και το καθεστώς Άσαντ δεν έχει πλέον δικά του εισοδήματα. Επιπλέον, οι κυρώσεις δημιουργούν μεγάλο πρόβλημα στην ιρανική οικονομία. Ο Ροχάνι και οι άνθρωποί του θα ήθελαν να απαλλαγούν από το συριακό βάρος, αν διασφάλιζαν βέβαια τα στρατηγικά συμφέροντα του Ιράν. Επομένως, θα μπορούσαν να συζητήσουν έναν συμβιβασμό, τον οποίο έτσι κι αλλιώς αναζητούν οι ΗΠΑ.

Ως συνήθως, το Ισραήλ προσπαθεί να δυναμιτίσει κάθε προσπάθεια συμβιβασμού στη Μέση Ανατολή.

Όντως. Μην ξεχνάτε ότι στο Ισραήλ κυβερνάει μια ακροδεξιά συμμαχία. Σαν να συμμετείχε στη δικιά σας κυβέρνηση η Χρυσή Αυγή μαζί με τη δεξιά πτέρυγα της Νέας Δημοκρατίας… Ο υπουργός Εξωτερικών Λίμπερμαν είναι ανοιχτά ρατσιστής και φασίστας. Εδώ και χρόνια η ισραηλινή κυβέρνηση πιέζει για να εξαπολυθεί πόλεμος στο Ιράν. Οι New York Times αποκάλυψαν ότι λίγους μήνες πριν το τέλος της θητείας του Μπους, το Ισραήλ ζήτησε πράσινο φως για να επιτεθεί στο Ιράν. Το επιχείρημα των Ισραηλινών ήταν να τους δοθεί η ευχέρεια να δημιουργήσουν τετελεσμένα πριν αλλάξει η κατάσταση στον Λευκό Οίκο. Ο Μπους αρνήθηκε, δεδομένου ότι οι ΗΠΑ δεν είναι σε θέση να διεξάγουν πόλεμο εναντίον του Ιράν. Το Ιράκ αποτέλεσε γι’ αυτές καταστροφική ήττα, μεγαλύτερη κι απ’ αυτή του Βιετνάμ, δεδομένου των πολιτικών διακυβευμάτων στη Μέση Ανατολή. Οι ΗΠΑ έχουν αποδυναμωθεί στην περιοχή και το Ιράν δεν είναι μικρή χώρα. Το Ισραήλ συνεχίζει να πιέζει γι’ αυτόν τον πόλεμο τον οποίο οι ΗΠΑ δεν θέλουν. Φτάνουμε λοιπόν στην αντιπαράθεση Ομπάμα-Νετανιάχου, την οποία δεν μπαίνουν στον κόπο καν να κρύψουν. Βέβαια υπάρχουν όρια: η κυβέρνηση Ομπάμα μπορεί να αντιστέκεται στην ισραηλινή πίεση, αλλά δεν είναι αρκετά τολμηρή για να επιβάλει στο Ισραήλ αλλαγή πολιτικής για το Παλαιστινιακό.

Τις προάλλες, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία ανακάλεσαν τους πρεσβευτές τους από το Κατάρ. Ο Μόρσι έπεσε και ο Ερντογάν αντιμετωπίζει κύμα διαδηλώσεων. Το Κατάρ και η Μουσουλμανική Αδελφότητα είναι πια στη γωνία στον αραβικό-ισλαμικό κόσμο;

Το Κατάρ διέπραξε ύβριν μετά το 2011. Το Κατάρ και η Αδελφότητα θεώρησαν ότι είχε φτάσει η ώρα τους. Οι δυνάμεις της Αδελφότητας προωθούνταν παντού και το Κατάρ τις χρηματοδοτούσε αφειδώς. Αλλά υπήρξε ισχυρό κύμα αντίστασης εναντίον και των δύο. Στη Λιβύη οι Αδελφοί ηττήθηκαν. Στην Αίγυπτο, το πραξικόπημα που με την αμέριστη στήριξη της Σαουδικής Αραβίας, έριξε τον Μόρσι, αποτέλεσε βαρύτατο πλήγμα για το Κατάρ. Οι εξελίξεις αυτές συνδέονται με την απόφαση του εμίρη του Κατάρ σεΐχη Χαμάντ να παραδώσει την εξουσία στον γιο του, πράγμα ασυνήθιστο για τις μοναρχίες του Κόλπου. Όμως, η μεταβίβαση της εξουσίας δεν είναι αρκετή για τους Σαουδάραβες που θέλουν πλήρη ευθυγράμμιση του Κατάρ στην πολιτική τους.
Ποια είναι τώρα η διαφορά μεταξύ Κατάρ και Σαουδικής Αραβίας; Η Σαουδική Αραβία κρατάει σταθερά το ρόλο μιας συντηρητικής αντιδραστικής δύναμης. Όταν άρχισαν οι αραβικές εξεγέρσεις, η αυτόματη στάση των Σαουδαράβων ήταν να υποστηρίξουν τα καθεστώτα. Είχαν μάλιστα οργιστεί με την ανατροπή του Μουμπάρακ και κατηγόρησαν τις ΗΠΑ για το ότι είχε επιτρέψει στον αιγυπτιακό στρατό να το πράξει. Το Κατάρ εκφράζει μια διαφορετική γραμμή. Το Κατάρ, λόγω και της ένταξης του εμίρη στην Αδελφότητα, επέλεξε τη γραμμή της ενσωμάτωσης των εξεγέρσεων, όχι της σύγκρουσης μαζί τους. Όταν η Ουάσιγκτον αντιλήφθηκε ότι η αναταραχή δεν μπορούσε να σταματήσει, προσχώρησε στη γραμμή της ενσωμάτωσης, συνάπτοντας συμμαχία με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα με τη μεσολάβηση του Κατάρ. Η αποτυχία της Αδελφότητας κλόνισε το Κατάρ. Η Ουάσιγκτον δεν έχει εγκαταλείψει πλήρως τη γραμμή σύμπλευσης με την Αδελφότητα. Εμφανίζεται ενοχλημένη από την αιματηρή καταστολή των Αδερφών στην Αίγυπτο. Θα προτιμούσε έναν συμβιβασμό μεταξύ Μόρσι και στρατού, θεωρώντας ότι η σύγκρουση μακροπρόθεσμα θα αποσταθεροποιήσει την Αίγυπτο. Ίσως έχουν δίκιο. Η κατάσταση στην Αίγυπτο παραμένει πολύ ασταθής και ο στρατηγός Σίσι δεν είναι το τέλος του δρόμου. Είναι χαρακτηριστικό ότι τις τελευταίες εβδομάδες έχουμε ένα ξαφνικό κύμα απεργιών σε όλους του τομείς. Το αιγυπτιακό καζάνι εξακολουθεί να βράζει.

Γιατί πιστεύετε ότι ο Σίσι δεν είναι το τέλος του δρόμου για την Αίγυπτο;

Ο Σίσι είχε πολλές αμφιβολίες για το αν θα έπρεπε να είναι υποψήφιος για την προεδρία. Θα προτιμούσε να κινεί τα νήματα από το παρασκήνιο. Κινδυνεύει να χάσει τις ασφαλείς θέσεις του αρχηγού του στρατού και του υπουργού Άμυνας χάριν της επισφαλούς θέσης του Προέδρου της Δημοκρατίας. Είναι αναγκασμένος όμως να το κάνει, γιατί δεν υπάρχει εναλλακτική λύση για το κατεστημένο – πόσο μάλλον όταν ο αριστερός νασερικός Σαμπάχι έχει ήδη ανακοινώσει τη δικιά του υποψηφιότητα. Μια εκλογή Σαμπάχι θα ήταν αδιανόητη για τις ελίτ, όχι μόνο της Αιγύπτου αλλά όλης της περιοχής. Ο Σίσι θα εκλεγεί λοιπόν, αλλά θα καεί όπως οι προηγούμενοι πρόεδροι που ακολούθησαν τον Μουμπάρακ. Οι βασικές αιτίες που πυροδότησαν τις αραβικές εξεγέρσεις ήταν κοινωνικές και οικονομικές. Όσοι ακλουθούν τις ίδιες πολιτικές που κυριαρχούσαν πριν τους ξεσηκωμούς, είναι καταδικασμένοι να αποτύχουν. Δεν μπορεί να βρεις διέξοδο από την κρίση ακολουθώντας την πολιτική που σε οδήγησε σε αυτήν. Χρειάζεσαι ριζοσπαστική αλλαγή.

Τη συνέντευξη πήρε ο Γιάννης Αλμπάνης

Περισσότερα

Από το Δελτίο Θυέλλης που κυκλοφορεί

Όσο περνάει ο καιρός, ο εμφύλιος στη Συρία γίνεται πιο αιματηρός, με τους νεκρούς να ανέρχονται σε δεκάδες χιλιάδες –πιθανόν να ξεπερνούν τις 100.000. Στο πεδίο της μάχης η κατάσταση είναι μάλλον στάσιμη, αφού η επέμβαση της Χεσμπολά στο πλευρό του Άσαντ, ανέκοψε την προώθηση της ένοπλης αντιπολίτευσης. Όμως, πλέον και η αντεπίθεση του καθεστώτος έχει ανακοπεί από τους αντάρτες. Μια ενδεχόμενη δυτική επιδρομή θα πρέπει προς το παρόν να αποκλειστεί, αφού ο Άσαντ έχει αποδεχτεί τη διαδικασία καταστροφής των χημικών όπλων που διαθέτει. Το σκηνικό γίνεται ακόμα πιο περίπλοκο λόγω των συγκρούσεων ακραίων ισλαμιστών, συνδεόμενων με την Αλ Κάιντα, με τους Κούρδους καθώς και με δυνάμεις του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (FSA). Με δεδομένα λοιπόν ότι στο πεδίο τη μάχης δεν βγαίνει προ το παρόν νικητής και ότι οι ειρηνευτικές συνομιλίες της Γενεύης δεν έχουν καν αρχίσει, η σφαγή στη Συρία θα συνεχιστεί αμείωτη.
Η πολιτική κατάσταση της Συρίας είναι λίγο-πολύ γνωστή. Γνωστό επίσης και το μέγεθος της σφαγής, που εξελίσσεται σε μια από τις πιο μεγάλες σφαγές στην Ιστορία της Μέσης Ανατολής. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον Πόλεμο των 6 Ημερών είχαν σκοτωθεί όχι παραπάνω από 15.000 άτομα και στον Πόλεμο του Γιομ Κιπούρ το 1973 όχι παραπάνω από 20.000. Γύρω στις 20.000 υπολογίζονται και οι νεκροί από την ισραηλινή επέμβαση στο Λίβανο το 1982. Και σε άλλη κλίμακα βέβαια η αμερικάνικη εισβολή στο Ιράκ το 2003 με τους νεκρούς να υπολογίζονται μεταξύ 600.000 κι 1.000.000.
Το θέμα είναι λοιπόν είναι γιατί εμείς, οι άνθρωποι της Αριστεράς, του αναρχικού χώρου, του αντιπολεμικού κινήματος εν γένει, δεν θυμώνουμε (πλην ορισμένων εξαιρέσεων) με όσα συμβαίνουν στη Συρία; Και δεν εννοώ τον κατά μόνας θυμό μπροστά στις οθόνες του υπολογιστή ή της τηλεόρασης. Αναφέρομαι στο συλλογικό θυμό, έτσι όπως αυτός εκφράζεται στις διαδηλώσεις, στο δημόσιο λόγο, αλλά και στις συζητήσεις των αγωνιστών/τριών. Αυτός ο συλλογικός θυμός για τη Συρία είναι που λείπει. Και θα πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί συμβαίνει αυτό, από τη στιγμή που οι αντιπολεμικές μας ευαισθησίας και η ανθρωπιά μας δεν είναι μόνο διακηρυγμένες, αλλά πολλές φορές ακόμα και με κόστος εκφρασμένες.
Μια πρώτη εξήγηση είναι ότι στον πόλεμο της Συρίας δεν εμπλέκονται άμεσα οι δυτικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Επιπλέον, ο βασικός υπαίτιος της αιματοχυσίας είναι ο «αντιιμπεριαλιστής» Άσαντ, ο οποίος έχει ξεπεράσει σε βαρβαρότητα ακόμα και τον πατέρα του. Ο Σύρος δικτάτορας λόγω της αλαζονικής αδιαλλαξίας τού έχει καταταχτεί στο αντιαμερικανικό μπλοκ της Μέσης Ανατολής και έχει βοηθήσει τις δύο τελευταίες δεκαετίες παλαιστινιακές αντιστασιακές οργανώσεις –μην ξεχνάμε όμως ότι στη δεκαετία του ’70 ο πατήρ Άσαντ κατέσφαξε τους Παλαιστίνιους στον Λίβανο. Από τη στιγμή λοιπόν που ο Άσαντ θεωρείται «αντιαμερικάνος» μια ορισμένη Αριστερά μπορεί και να φανεί διατεθειμένη να «κάνει τα στραβά μάτια» στα εγκλήματά του και να θέσει σε δεύτερη μοίρα τη συριακή σφαγή. Είναι η ίδια Αριστερά που αρνείται να απογαλακτιστεί από το μπρεζνιεφικό παρελθόν της κι επιμένει να βλέπει φασματικά «προοδευτικά αντιιμπεριαλιστικά» καθεστώτα εκεί που δεν υπάρχουν παρά αιμοσταγείς δικτατορίες.
Φοβάμαι ότι η ιδεοληπτική εθελοτυφλία της μπρεζνιεφογενούς Αριστεράς δεν μπορεί να αποτελέσει από μόνη της επαρκή εξήγηση. Πρώτα απ’ όλα η ίδια έλλειψη συλλογικού θυμού που παρατηρούμε στην περίπτωση της Συρίας, είχε σημειωθεί στις καθ’ όλα «δυτικές» επεμβάσεις στη Λιβύη και το Μάλι. Επιπλέον, υπάρχει και η «άλλη» Αριστερά, η Αριστερά που δεν χωρίζει τους τυράννους σε καλούς και κακούς. Εκείνη η ριζοσπαστική κι ελευθεριακή Αριστερά που επανειλημμένως έχει αποδείξει ότι έχει το σθένος να λέει δημόσια αυτό που πιστεύει, χωρίς να λαμβάνει υπόψη το όποιο «πολιτικό κόστος», γιατί δεν εκφράζει το συλλογικό θυμό της.
Μια εξήγηση για αυτήν την ελευθεριακή και ριζσοσπαστική Αριστερά, θα μπορούσε να είναι η συμμετοχή φανατικών ισλαμιστών στη συριακή αντιπολίτευση, πράγμα που εμποδίζει την ταύτιση μαζί της. Εντούτοις, οι φανατικοί ισλαμιστές υπήρξαν βασική συνιστώσα των ανταρτών του Ιράκ, χωρίς το γεγονός αυτό να αποτρέψει κανέναν να διαδηλώσει εναντίον του πολέμου. Επομένως, οι ισλαμιστές δεν είναι η αποκλειστική αιτία.
Φοβάμαι ότι συμβαίνει κάτι άλλο. Βυθιζόμενοι ολοένα και πιο βαθιά στη μνημονιακή απελπισία, η προσοχή μας στρέφεται όλο και λιγότερο στον έξω κόσμο. Αντιμέτωποι με τη δικιά μας συλλογική καταστροφή και τα προσωπικά (υπαρξιακά πλέον) προβλήματά μας έχουμε όλο και λιγότερο χώρο περισσευούμενου για τους άλλους, τους απ’ έξω. Η Συρία μας νοιάζει λίγο, όπως ακριβώς λίγο μάς νοιάζει πλέον τι συμβαίνει σε χώρες πιο κοντινές πολιτικά, όπως η Ιταλία ή η Ισπανία. Ο έξω κόσμος χάνει τη σημασία του. Ως κοινωνία στο σύνολό της, όλο και περισσότερο, περιοριζόμαστε στον εσώκλειστο κόσμο του μνημονιακού αδιεξόδου.
Κι όμως… Ο μόνος τρόπος να αποδράσουμε είναι να συναντηθούμε με αυτούς  τους απ’ έξω.

Γιάννης Αλμπάνης

Περισσότερα

Από την Εποχή της 6/10/2013

Ο Ζιλμπέρ Ασκάρ διδάσκει διεθνείς σχέσεις στη Σχολή Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Λονδίνου

Γιατί οι ΗΠΑ αποφάσισαν, τελικά, να μην επέμβουν στρατιωτικά στη Συρία;

Γιατί από την αρχή δεν έβλεπαν με ενθουσιασμό την προοπτική της στρατιωτικής επέμβασης στη Συρία. Δεν ισχύει ο ισχυρισμός ότι έψαχναν ένα πρόσχημα για να βομβαρδίσουν τον Άσαντ. Αν όντως το ήθελαν, θα το είχαν κάνει εδώ και καιρό. Άλλωστε, επανειλημμένα έχουν δηλώσει ότι δεν θέλουν να επέμβουν, όπως και δεν θέλουν την κατάρρευση του καθεστώτος. Από τη στιγμή όμως που ο Ομπάμα είχε δηλώσει ότι το ζήτημα της χρήσης χημικών όπλων αποτελεί «κόκκινη γραμμή» για τις ΗΠΑ, ήταν αναγκασμένες να κάνουν κάτι. Διακυβευόταν πλέον η αξιοπιστία των ΗΠΑ. Κατά συνέπεια, η Δύση ήταν αναγκασμένη να απειλήσει με στρατιωτική επέμβαση.  Επειδή ακριβώς από την αρχή δεν ήταν ενθουσιώδεις με την προοπτική της στρατιωτικής επέμβασης, οι ΗΠΑ δέχτηκαν με ανακούφιση το ρωσικό σχέδιο συμβιβασμού. Όπως ακριβώς το δέχτηκε και το συριακό καθεστώς.

Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε αυτή την έλλειψη ενθουσιασμού, από τη στιγμή που το καθεστώς Άσαντ είναι ο βασικός σύμμαχος του Ιράν, δηλαδή του κύριου αντίπαλου των ΗΠΑ στην περιοχή, και βασικός υποστηρικτής της Χεζμπολά, δηλαδή ενός από τους κύριους εχθρούς του Ισραήλ;

Θα δείτε ότι ανάλογη στάση κρατάει και το Ισραήλ. Όταν η προοπτική των βομβαρδισμών ήταν ακόμα ανοιχτή, οι New York Times δημοσίευσαν ένα άρθρο που αποτύπωνε τις προσεγγίσεις της ισραηλινής πλευράς. Εκεί οι Ισραηλινοί δήλωναν ότι θα υποστήριζαν τους βομβαρδισμούς, στο βαθμό που δεν θα μεταβαλλόταν ο συσχετισμός δυνάμεων.  Οι ΗΠΑ και το Ισραήλ δεν θέλουν να πέσει το καθεστώς Άσαντ, γιατί φοβούνται  περισσότερο αυτό που μπορεί να το αντικαταστήσει , απ’ όσο  φοβούνται το ίδιο το καθεστώς.

Φοβούνται τον έλεγχο της Συρίας από τους ισλαμιστές ή φοβούνται οποιοδήποτε καινούργιο καθεστώς;

Φοβούνται ότι το χάος και  αποσταθεροποίηση θα οδηγήσουν στο άγνωστο. Ας αναλογιστούμε ότι τις  τελευταίες δεκαετίες τα πιο ασφαλή σύνορα του Ισραήλ είναι αυτά με τη Συρία. Από αυτή τη σκοπιά, έχουν εμπιστοσύνη στον Άσαντ. Αν καταρρεύσει το καθεστώς, θα βρεθούν αντιμέτωποι με το άγνωστο.  Γι’ αυτό οι ΗΠΑ έχουν υποστηρίξει ότι δεν επιθυμούν την πτώση του καθεστώτος, αλλά ένα συμβιβασμό, όπου ο Άσαντ θα φύγει από την εξουσία, και το καθεστώς, που θα παραμείνει, θα διαπραγματευτεί με μέρος της αντιπολίτευσης.

Πέρα από την ανάγκη για σταθερότητα στη Συρία, θα μπορούσαμε να ερμηνεύσουμε τη στάση των ΗΠΑ ως έκφραση μιας ορισμένης απεμπλοκής τους από τη Μέση Ανατολή και επαναπροσανατολισμού τους προς τον Ειρηνικό;

Γνωρίζω αυτή τη θεωρία, αλλά τη θεωρώ εσφαλμένη. Όταν λέμε «Ειρηνικός» εννοούμε «Κίνα». Η Μέση Ανατολή είναι στρατηγικά απαραίτητη στη σχέση των ΗΠΑ με την Κίνα.  Η Κίνα είναι δυνάμει ο πιο απειλητικός αντίπαλος για τις ΗΠΑ. Η αχίλλειος φτέρνα όμως της Κίνας είναι η ενεργειακή εξάρτησή της. Η Κίνα εξαρτάται από το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής. Όσο πιο πολύ εξαρτάται η Κίνα από το πετρέλαιό της, τόσο πιο σημαντική θα γίνεται η Μέση Ανατολή για τις ΗΠΑ. Δεν πρόκειται λοιπόν για έναν αμερικάνικο αναπροσανατολισμό. Αυτό που συμβαίνει είναι η υποχώρηση της αμερικάνικης ηγεμονίας. Οι λόγοι αυτής της υποχώρησης είναι πολλοί: η οικονομική κρίση, η άνοδος της Κίνας, καθώς και οι ήττες των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, με κύρια αυτή στο Ιράκ, που κατέληξε σε πραγματική καταστροφή. Στο Αφγανιστάν, μετά από δώδεκα χρόνια πολέμου, αναγκάζονται να διαπραγματευτούν με τους Ταλιμπάν. Οι ΗΠΑ έχουν δυνατότητα να καταστρέφουν χώρες, αλλά δεν μπορούν να τις ελέγξουν. Κατέστρεψαν το Ιράκ, αλλά δεν μπόρεσαν να το ελέγξουν. Τώρα η κυβέρνηση του Ιράκ είναι πιο κοντά στο Ιράν απ’ ότι είναι στις ΗΠΑ.

Πού οφείλεται αυτή η αδυναμία ελέγχου;

Σχετίζεται με την ήττα των ΗΠΑ στο Βιετνάμ. Στο Βιετνάμ οι ΗΠΑ είχαν ακόμα υποχρεωτική στρατιωτική θητεία και μπορούσαν να συγκεντρώνουν μεγάλο αριθμό στρατευμάτων. Με τον πόλεμο στο Βιετνάμ, η στρατιωτική θητεία έγινε αντιδημοφιλής και η κυβέρνηση αναγκάστηκε να την καταργήσει. Έκτοτε, η θητεία παραμένει αντιδημοφιλής και καμία κυβέρνηση δεν έχει τολμήσει να την επαναφέρει. Αν εξετάσετε τη στρατιωτική εικόνα των ΗΠΑ, θα διαπιστώσετε ότι σήμερα διαθέτουν πολύ μεγαλύτερη δύναμη πυρός απ’ ό,τι την εποχή του Βιετνάμ. Αλλά είναι πολύ πιο αδύναμες σε ό,τι αφορά τον αριθμό των στρατιωτών. Για να ελέγξεις μια χώρα χρειάζεσαι στρατιώτες στο έδαφος. Όταν εισέβαλαν στο Ιράκ, πίστευαν ότι θα μπορούσαν να ελέγξουν τη χώρα μόνο με εκατό χιλιάδες στρατιώτες, πράγμα αδύνατο.

Ποιος πιστεύετε ότι διέπραξε την επίθεση με χημικά όπλα στα προάστια της Δαμασκού; Ήταν ηθελημένη κίνηση του καθεστώτος, προβοκάτσια των αναρτών ή κάποιο λάθος;

Δεν μπορεί να αποκλειστεί η υπόθεση κάποιας δυσλειτουργίας τους καθεστώτος. Από την άλλη, στην περιοχή που έγινε η επίθεση, διεξάγονταν σκληρές μάχες. Οι κυβερνητικές δυνάμεις αντιμετώπιζαν σοβαρές δυσκολίες στην ανακατάληψη αυτού του σημαντικού προαστίου της Δαμασκού. Οπότε μια ηθελημένη ενέργεια δεν θα ήταν ασύμβατη με ένα καθεστώς που δεν έχει ενδοιασμούς. Υπάρχει βέβαια το αντεπιχείρημα της παρουσίας στη Δαμασκό των παρατηρητών του ΟΗΕ. Η απάντηση είναι ότι παρατηρητές του ΟΗΕ βρίσκονται διαρκώς στη Συρία, χωρίς να έχει καμία επίπτωση η παρουσία τους.  Νομίζω λοιπόν ότι απλά ήθελαν να ανακαταλάβουν την περιοχής και πιθανόν δεν υπολόγισαν σωστά τη δόση των χημικών. Υπενθυμίζω  ότι και άλλες φορές είχαν κάνει χρήση χημικών όπλων, δοκιμάζοντας την «κόκκινη γραμμή» του Ομπάμα. Αυτή τη φορά ξεπεράστηκαν τα όρια.

Μετά την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, χιλιάδες παρατηρητές του ΟΗΕ θα επιβλέψουν την καταστροφή των συριακών όπλων. Αυτή η παρουσία στο συριακό έδαφος θα μπορούσε να αποτελέσει το πρώτο βήμα στην κατεύθυνση μιας ειρηνευτικής συμφωνίας;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτή η απόφαση αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης συμφωνίας Κέρι – Λαβρόφ, επόμενο βήμα της οποίας μάλλον θα είναι μια νέα συνδιάσκεψη στη Γενεύη. Από την αρχή οι ΗΠΑ πιέζουν τη Ρωσία για να πιέσει με τη σειρά της τη Συρία με στόχο έναν συμβιβασμό «τύπου Υεμένης», δηλαδή ασφαλής έξοδος του Άσαντ και μετά συμφωνία των αντιμαχόμενων πλευρών. Μέχρι τώρα η Ρωσία δεν ασκούσε αυτή την πίεση.

Γιατί όμως η Ρωσία επιμένει τόσο πολύ στον Άσαντ; Δεν θα μπορούσε να συμπεριλάβει σε έναν συμβιβασμό την απόλυτη διασφάλιση της στρατιωτικής παρουσίας της στη Συρία;

Πρώτον, χρησιμοποιεί τη Συρία ως χαρτί στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ. Δεύτερον, έχει μετατρέψει  το συριακό ζήτημα σε μέσο για την αναβάθμιση του διεθνούς κύρους της.  Ως ένα ορισμένο σημείο, παρατηρούμε την αποκατάσταση της ρωσικής αξιοπιστίας. Οι Ρώσοι έδρασαν αποτελεσματικά, γνωρίζοντας βέβαια ότι οι Αμερικάνοι δεν προέκριναν τη στρατιωτική επέμβαση.  Αν οι ΗΠΑ ήθελαν όντως να ρίξουν το καθεστώς, η Ρωσία δεν θα μπορούσε να κάνει πολλά.

Πέρα από το διεθνές γεωπολιτικό παιχνίδι, υπάρχει κι η πραγματικότητα στο πεδίο. Ποιοι είναι οι λόγοι της επίθεση των ισλαμιστών στις δυνάμεις του Ελεύθερου Συριακού Στρατού, καθώς και του ανακοινωθέντος τους ότι δεν εκπροσωπούνται πλέον από το Εθνικό Συριακό Συμβούλιο;

Χωρίς να μπω σε κουραστικές λεπτομέρειες, αυτές οι κινήσεις αποτελούν προληπτικά μέτρα εναντίον ενός ενδεχόμενου συμβιβασμού τύπου Υεμένης.  Στην πραγματικότητα δεν στρέφονται μόνο εναντίον του Συριακού Εθνικού Συμβουλίου, αλλά εναντίο των σχεδίων των ΗΠΑ. Η λογική είναι ότι «εμείς δεν θέλουμε να πάμε στη Γενεύη, το Συμβούλιο αποφάσισε να πάει, οπότε εμείς δηλώνουμε ότι δεν μας εκπροσωπεί. Κανένας δεν θα κάνει συμβιβασμούς με το καθεστώς στο όνομα μας».

Αυτές οι κινήσεις όμως δεν είναι και έκφραση της ισχυροποίησης των ακραίων ισλαμιστών λόγω της μαζικής προσέλευσης των ξένων τζιχαντιστών;

Στη Συρία δρουν δύο οργανώσεις με αναφορά στην Αλ Κάιντα, το Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και τη Συρία καθώς και η Αλ Νούσρα. Απ’ όσα έχω ακούσει, δεν νομίζω ότι αυτές οι δύο οργανώσεις διαθέτουν περισσότερους από το 10% των ανταρτών.  Οι ξένοι μαχητές πηγαίνουν στο Ισλαμικό Κράτος, το οποίο όμως δεν υπέγραψε το ανακοινωθέν.  Το ανακοινωθέν υπογράφτηκε από την Αλ Νούσρα, τους σαλαφίτες του Συριακού Ισλαμικού Μετώπου, που ίσως να είναι και το 30% των ανταρτών, και ορισμένες μονάδες ισλαμιστικών τάσεων του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (FSA), οι οποίες δεν ανήκουν στη Μουσουλμανική Αδελφότητα.  Το ότι το υπέγραψαν αυτές οι μονάδες, δείχνει τη ριζοσπαστικοποίηση που συμβαίνει μέσα στις τάξεις του FSA. Το πραγματικό περιεχόμενο του ανακοινωθέντος δεν έχει να κάνει λοιπόν με κάποιο ιδεολογικό διαχωρισμό στη βάση της δημιουργίας ισλαμικού κράτους, αλλά με την απόρριψη της προοπτικής του συμβιβασμού με το καθεστώς.

Υπάρχει κάποια πιθανότητα να τελειώσει ο συριακός εμφύλιος πόλεμος σε ορατό χρονικό διάστημα;

Δεν πιστεύω ότι ένας συμβιβασμού τύπου Υεμένης είναι εφικτός στη Συρία. Στην Υεμένη δεν είχαμε τίποτα που να συγκρίνεται με την αιματοχυσία της Συρίας. Δεδομένης αυτής, καθώς και του χαρακτήρα του καθεστώτος, που στηρίζεται σε μια μειονοτική θρησκευτική ομάδα, είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς ένα συμβιβασμό που θα αφήσει άθικτο τον πυρήνα του καθεστώτος. Νομίζω ότι πολύ πιο πιθανό είναι να δούμε εξελίξεις λόγω της κούρασης της αλεβίτικης κοινότητας, που καταβάλλει βαρύ τίμημα για την υπεράσπιση του Ασαντ, και της οποίας εξαντλούνται οι εφεδρείες Μέχρι την επέμβαση της Χεζμπολά, το καθεστώς έχανε συνεχώς έδαφος. Γι’ αυτό το Ιράν και η Χεζμπολά αναγκάστηκαν να δράσουν, κάτι που δεν είναι προς όφελος της Χεζμπολά, αφού έτσι φθείρεται στρατιωτικά και αποδυναμώνεται πολιτικά στο εσωτερικό του Λιβάνου. Με τη Χεζμπολά στη Συρία, το καθεστώς πέρασε στην αντεπίθεση και ανακατέλαβε εδάφη.  Και αυτό όμως έχει τα όρια του, γιατί και η Χεζμπολά αρχίζει να εξαντλείται και δεν μπορεί να ανανεώσει τις δυνάμεις της. Μπορεί λοιπόν αυτή η κόπωση να οδηγήσει σε διάσπαση του καθεστώτος, με τον Άσαντ και τον σκληρό πυρήνα του καθεστώτος να παραμερίζονται, για να ανοίξει ο δρόμος σε μια συμφωνία με την αντιπολίτευση.

Τη συνέντευξη πήρε ο Γιάννης Αλμπάνης

Περισσότερα